သမိုင်းဆိုင်ရာ နှင့် ဗဟုသုတများ

မာဂီစံ ( ရခိုင်သက္ကရာဇ်) *************************** မာဂီစံ ဆိုသည်မှာ "မာဂီစံ= မာဂ်စံ= မာဂ်သံ= ရခိုင်နှစ်= ရခိုင်သက္ကရာဇ်" ကို ခေါ်ဝေါ်သော စကားရပ်ဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ပညာရှင်တစ်ချို့က “မာဂီစံ” ဝေါဟာရ ဖြစ်ပေါ်လာပုံမှာ ရခိုင်-မြန်မာများကို ဘင်္ဂလီများက “မာဂ် ၊ မောဂ် ၊ Magh, Mogh” မြန်မာဟု ခေါ်ကြောင်း၊ D.GE.Hall က ဆိုထားသည်။ “မာဂီစံ” သက္ကရာဇ်ဟူသည် ဘင်္ဂလားအရှေ့ ပိုင်း စစ်တကောင်းနယ်သုံး သက္ကရာဇ်ဖြစ်ပြီး၊ “မာဂီစံ” သက္က ရာဇ် သည် “ 638 A.D” တွင် စတင်ပါသည်။ “ စံ ” ဆိုသည်မှာ ပါဠိဘာသာ “သံ၀စ္ဆရာ= နှစ်”၊ ဟူသော အစ စာလုံး “သံ” ကို နာဂရီ အသံဖြင့် “စံ” ဟု ယူထား သောကြောင့် ဖြစ်သည်၊ ဟု ဦးမောင်မောင် ညွန့် (မန်းတက္ကသိုလ်) က သုတရိပ်မြုံ စာရဂုံ [ မြန်မာ စာပေနှင့် စာပေဝေဖ န်ရေး၊ သမိုင်းနှင့် အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာကြည့်တိုက်ပညာ ပါဠိနှင့် ပိဋကတ်စာပေ] စာအုပ်မှာ ရေးသားဖေါ် ပြထားတာကိုတွေ့ရသည်။ ပါဠိ = သံ၀စ ္ဆရာ= နှစ် သက္ကတ= သံမွတ်သရာ= နှစ် ** “မာဂီစံ”သက္ကရာဇ်ဟူသည် ဘင်္ဂလားအရှေ့ပိုင်း စစ်တကောင်းနယ်သုံး သက္ကရာဇ်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်ကို လက်ခံပါသည်။ “မာဂီစံ” သက္ကရာဇ် ဖြစ်ပေါ်သောအချိန် အေဒီ 638 သည် ရခိုင်ဝေသာလီခေတ် အာနန္ဒစန...

ဘုရင်နှစ်ပါး မိဖုရားတစ်ပါး ရေးထိုးသော သက္ကရာဇ်ပါ ရှားပါး ဆင့်ထိုးကျောက်စာ။ (လေးမျက်နှာ) ########################### အလှူရှင် နှင့် အလှူပြုချိန် ============== (၁) ဘုရင်မင်းစောမွန် သက္ကရာဇ် (၇၈၃) ခု တပေါင်း လပြည့်နေ့ သီတင်းအဖိတ်နေ့။ (၂) ဘုရင် မင်းခေါင်ရာဇာ သက္ကရာဇ် (၈၆၅) ခု တပေါင်းလဆန်း(၁၄)ရက် ကြာသပတေးနေ့။ (၃) မိဖုရား မင်းစိုးလတ် သက္ကရာဇ် (၈၈၇) ခု သင်္ကြန် လဆန်း (၇)ရက် သောကြာနေ့။ အလှူပစ္စည်း = စေတီ, ကျောင်း, လမ်း, ကျွန်အိမ်ထောင်, စိုက်ပျိုးရ သောမြေ, လှေ, နွားသားအမိ စသည်တိုကိုလှူသည်။ ရည်ရွယ်ချက် = အလှူ ရှင်သည် နိဗ္ဗာန်ဆုကို ရလို၏။ ဆုတောင်း = အလှူကိုချီးမြှင့်သောသူတို့သည် မိမိနှင့်အတူ အလှူ အကျိုးကိုရရှိပြီးအရိမေတ္တိယျသာသနာတွင် အကြားရပြီး နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက် ပြုနိုင်ပါစေ။ ကျိန်စာ = အလှူကိုဖျက်သော် အဝီစိငရဲ, သင်္ခါရခါနကငရဲ သစ်ငုတ်ဖြစ်ပြီး မြေမျို စေ, မိုးကြိုးကျစေ, ကျားစားစေ, ဘီလူးစားစေ, မီးကျောင်းစားစေ, အရိမေတ္တိယ သာသနာ၌လည်း လူမဖြစ် လူဖြစ်လာလျှင် လည်း အကုန်း, အကွ, အနူ, အဝဲ, အရည်စက်စက်စို၍ စွန်တဝဲဝဲနှင့် ရွာထဲမဝင်နိုင် လူစံမမှီသော ငရဲကျစေ ဟုဆို...

ဧရာဝတီမိခင်မြစ်မသို့ စီးဝင်သွားသော မြန်မာများနှင့် ရခိုင့်လူဦးရေ (၂) မြန်မာဘာသာစကားသည် ဗမာစကားဖြစ်သည်။ မြန်မာ ဘာသာစကားသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ မိခင်ဘာသာစကား သို့မဟုတ်ဒုတိယဘာသာစကား ဖြစ်သည်။ထိုအတူ မြန်မာစာပေသည် မြန်မာစကား(ဗမာစကား)ကိုသာ အခြေခံပါသည်။ယခုအချိန်တွင် မြန်မာစာပေသည် ခိုင်မာ တည်ငြိမ်သော အဆင့်အတန်းရှိသော စာပေအဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသက်သွေးကြော အဖြစ်လည်ပတ်နေပြီးဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင် ရခိုင်စာပေသည် မြန်မာစာနှင့် အက္ခရာ တူ၊ပျည်းတူ ၊ သရတူ ၊ လေသံအတိုင်းစာလုံးပေါင်းကာ ရက္ခဝဏ္ဏ အက္ခရာဟု ‌ရခိုင်များက ဆိုကြပြီး မြန်မာများက ဧကဝဏ္ဏအက္ခရာ အလွန်များပြားသောစကားလုံးများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ဘာသာစာပေဟု ဆိုကြသည်။ ရခိုင်စကားနှင့် ရခိုင်စာပေသည် မြန်မာတို့၏ ရှေ့ခေတ်စကား စာပေနှင့် တူ သည်ဟု မြန်မာစာအကြောင်း မြန်မာများ ရေးသားသည့်ဆောင်းပါးများ၌ တွေ့ရသည်။ ပုဂံ‌ခေတ် ကျောက်စာများ ၌ လက်ရှိမြန်မာများ နားမလည်နိုင်သည့် ရခိုင်ဝေါဟာရ အသုံးမြောက်မြားစွာပါနေခြင်းကြောင်း ထိုသို့ဆိုခြင်း ဖြစ် ပေမည်။ ထိုအရာကြောင်း မြန်မာတို့၏ အတိတ်သမိုင်း စာပေ သည် ရခိုင်အငွေ့အသက်များဖြင့် ထုံးမွ...

ဧရာဝတီမိခင်မြစ်မသို့ စီးဝင်သွားသော မြန်မာများနှင့် ရခိုင့်လူဦးရေ ရခိုင်လူဦးရေသည် လွန်ခဲ့သော ၂၀၁၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ၃.၁ သန်းကျော်ရှိခဲ့ပြီး ယခု ၂၀၂၂ နှစ် နှစ်ကုန်ပိုင်းတွင်လည်း ရခိုင်ပြည်၏ လူဦးရေကို ၃.၁ သန်းကျော်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်ကို သတင်းတခု၌တွေ့ရပါသည်။ ဤသို့ဆိုလျှင် ရခိုင်လူဦးရေသိသိသာသာ တိုးလာခြင်းမရှိသည်ကို သိမြင်နိုင်ပါသည်။ ရခိုင်လူဦးရေဟု ဆိုရာ ရခိုင်ပြည်တွင် နေထိုင်လျှက် ရှိသော ဦးရေကိုသာဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။တခြားသို့ပြောင်းရွှေ့အခြေချနေထိုင်ကြသည့် ရခိုင်လူဦးရေ မည်မျှရှိမည်ကို အတိအကျ သိနိုင်ရန် ခက်ခဲမည်။ မြန်မာပြည် ဒေသအနှံတွင် ရခိုင်လူမျိုးများ အခြေချ နေထိုင်လုပ်ကိုင်စားသောက်လျှက်ရှိကြသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ထိုပြင် ပြည်ပနိုင်ငံများတွင် အခြေချနေထိုင်သူ အများအပြားလည်းရှိသည့်အပြင် ပြည်ပနိုင်ငံများသို့ သွားရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင်လျှက်လည်း အများအပြားတွေ့ရပါသည်။ထိုအရေအတွက်မှာ ပုံမှန်မရှိဘဲ နှစ်အလိုက် အနည်းအများကွာခြားနိုင်ပါသည်။ရခိုင်လူဦးရေ အားလုံးစုစုပေါင်းကို ၄ သန်းဝန်ကျင့်ရှိမည်ဟု ယေဘုယျခန့်မှန်းနိုင်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံကို အင်္ဂလိပ်လက်ထက်တွင...

ဘာသာမတူ၊ ရခိုင်မူကား (ကျွန်တော်ရေးတာ မဟုတ်ပါ။ တင်ထားတဲ့စာကို တလုံးတလေမျှ မပြင်ပါ။) “တို့ဆီပြုဗ္ဗါ၊ အရှေ့မှာနှင့်၊ ဘာသာမတူ၊ ရခိုင်မူကား၊ လူလည်းတထွေ၊ မြေလည်းတခြား၊ ဖြားလည်းတက်သက်၊ ကြောက်မက်ချင်ဘွယ်၊ ပင်လယ်ချောင်းမြောင်း၊ မကြီးတောင်းတည့်” ဘာသာဆိုသည်မှာ ကိုးကွယ်ရာ ဘာသာမဟုတ်၊ စကားအပြောအဆို ဘာသာကိုပြောခြင်းဖြစ်ပြီး ဖြားလည်းတက်သက်ဆိုသည်မှာမူ ဒီရေအတက်အကျကိုပြောခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဖြားရေဆိုသည်မှာ ရခိုင်အခေါ်ဖြစ်ပြီး ဒီရေကို ခေါ်ပါသည်။ ဒီရေအတက်အကျရှိသောကြောင့် အိမ်တွေရေမမြုပ်အောင် ရခိုင်အိမ်တွေသည် ခြေတံရှည်အိမ်တွေဆောက်လုပ်တတ်ကြသည်။ ထိုင်းနှင့် ကမ္ဘောဒီးယားနယ်စပ်တွေမှာလည်း ရခိုင်အိမ်တွေလို ခြေတံရှည်အိမ်တွေကို တွေ့ရပါသည်။ အထက်ပါ ကဗျာမှာ အင်းဝခေတ် ရဟန်းစာဆိုရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ ရခိုင်ဒေသကို ဖွဲ့ဆိုထားသောကဗျာမှ အပိုဒ်တပိုဒ် ဖြစ်ပါသည်။ တောင်တန်းကြီးတွေကာဆီးပြီး၊ ပင်လယ်မြစ်ချောင်းတွေ ပတ်ရံထားသော တောင်နှင့်ပင်လယ်တို့၏ တဘက်မှ ရခိုင်ဒေသကား ဗမာပြည်မနှင့် ဝေးကွာလှမ်းသော သီးခြားဒေသတခု ဖြစ်ပါသည်။ ဤသို့ တသီးတခြား ဒေသတခုဖြစ်၍လည်း ရခိုင်ဘာသာစကားမှာ တခြားခေတ်ပေါ် ဝေါဟာရတွေ ရောယှက်ခြင်းသိပ်မရှိလှဘဲ ရှေးခေတ်အတိုင်း...