ရခိုင္နယ္နိမိတ္ တစ္ေရြ႔ေရြ႕ ဆံုး႐ံႈးလာျခင္း
✏ ✏ ✏ ✏ ✏ ✏ ✏ ✏ ✏
မင္းျပား မင္းသိန္းဇံ / DMG
ေ႐ွးအခါက ရခုိင္ျပည္သည္ ဘုရင္မ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ တိုင္းႏိုင္ငံတစ္ခု ျဖစ္ေလသည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ကပိလ၀တ္ျပည့္ရွင္ ဘုရင္၏သားေတာ္ မာရယုမင္းက တသီးတျခား႐ွိေနေသာ ရခိုင္ျပည္ကို စတင္ထူေထာင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေ႐ွးဦးကာလ သမိုင္းမတင္မီ ရခိုင္ျပည္ေျမပံု၌ ဒြါရာ၀တီ၊ ေ၀သာလီ ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ားက ျဖစ္ထြန္းလ်က္ ႐ွိေနခဲ့ၾကေသာ္လည္း မာရယုမင္းနန္းတက္ေသာ ဘီစီ - ၃၃၂၅ ကိုမွ ရခိုင္သမိုင္းအစဟု ေဖာ္ျပၾကသည္။
မာရယုမင္း တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ မင္းဆက္သည္ သရီေခ်ာင္းဖ်ားကို အေျခခံလ်က္ ၿမိဳ႕ေတာ္တည္ေဆာက္ကာ ႏွစ္ေပါင္း တစ္ေထာင့္႐ွစ္ရာေက်ာ္ တိုင္းျပည္ႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ထိုမွ ကံရာဇာႀကီးမင္းဆက္၊ ယင္းမွ စႏၵသူရိယမင္းဆက္ စသည္ျဖင့္ ဓည၀တီေခတ္ႀကီး တစ္ခုလံုးသည္ ႏွစ္ေပါင္း (၃၄၀၀) ေက်ာ္ၾကာ တည္တံ့ခဲ့သည္။
ဓည၀တီေခတ္ကုန္လွ်င္ ေ၀သာလီေခတ္သို႔ ေရာက္လာသည္။ ေ၀သာလီေခတ္ ၿပီးမွ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္သို႔ ဆက္သည္။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ေနာက္၌ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဆက္ခံသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ေ႐ွးေခတ္ ရခိုင္ျပည္၌ ဘုရင္အပါး(၂၀၀) ေက်ာ္တို႔သည္ စဥ္ဆက္မျပတ္ေသာ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀၀၀) ေက်ာ္ကာလကို စိုးမိုး အုပ္ခ်ဳပ္ထားႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။
ဤတြင္ ရခိုင္လူမ်ိ္ဳး ရခိုင္ျပည္ ေျမပထ၀ီအေနအထား နယ္နမိတ္သည္ ယခုအခါကထက္ ေ႐ွးယခင္က မ်ားစြာ က်ယ္ျပန္႔ေလသည္။ ၀ါးေက်ာင္းဆရာ လူထြက္ ပ႑ိတ္၏ ႐ွည္ျမင့္မူလ၊ ပထမက၊ ရ႒သမိုင္း၊ ဤသည္တိုင္း ကား၊ က်ယ္၀ိုင္းနယ္ဆက္ ဥေတနလကၤာ နိဂံုးမွ ေဖာ္ျပခ်က္အရ ေ႐ွးက ရခိုင္ျပည္၏ နယ္နိမိတ္ အပိုင္းအျခားသည္ အေနာက္ဘက္ကို ဒါဂါျမစ္တစ္ေလွ်ာက္၊ အေ႐ွ႕ဘက္ကို ဧရာ၀တီျမစ္ တက် င၀န္ထိပ္ေျမာင္၊ ေတာင္ဘက္ကို ပုသိမ္ေမာ္တင္စြန္းအငူ၊ ေျမာက္ဘက္ကို အာသံ ခ်င္းတြင္း အထိ က်ယ္ျပန္႔ခဲ့ေလသည္။
တစ္ခါ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ဘုရင္ မင္းထီးလက္ထက္က ရခိုင္ျပည္၏ အေနာက္ဘက္နယ္နိမိတ္ကို ထင္႐ွားေစရန္ (ရခိုင္သာစြေလလကၤာ၌) ေရးဖြဲ႔ထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ထိုမင္းလက္ထက္ ရာဇာသႀကၤန္ အမတ္ႀကီးသည္ အေနာက္ဘက္သို႔ စစ္ခ်ီရာတြင္ ျဗဟၼပုတၱရျမစ္အထိ က်ယ္ျပန္႔စြာ ႐ွိေနခဲ့သည္။
အထူးသျဖင့္ ရခိုင္တို႔၏ အေနာက္ဘက္ နယ္နိမိတ္သည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ လြန္စြာ အေရးပါ႐ွိခဲ့သည္။ ထိုေဒသ၌ ဘဂၤါ(၁၂) ၿမိဳ႕ သတ္မွတ္လ်က္ ဘုရင္ခံတစ္ပါး ခန္႔အပ္ထားကာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုဘဂၤါ(၁၂) ၿမိဳ႕သည္ ရခိုင္ျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈတိုင္းႀကီး (၁၂) တိုင္းထဲတြင္ နာဂသွ်တၱတိုင္း၊ မဟိ ံသကတိုင္း၊ ဖလံတိုင္း၊ ဘိုမင္းတိုင္း စသည္ တို႔သည္ ထိုအရပ္ေဒသ၀င္မ်ား ျဖစ္ၾကေပသည္။
ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ ေနာက္ဆံုးမင္းျဖစ္ေသာ မင္းေစာမြန္သည္ ေလာင္းၾကက္ၿမိဳ႕၌ နန္းစိုက္ေနခဲ့သည္။ ထိုစဥ္ မင္းက်င့္တရားကင္းမဲ့၍ ေလာင္းၾကက္ထီးနန္းသည္ ယိမ္းယိုင္ခဲ့ရသည္။ ဘဂၤါ (၁၂) ရပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၲရားသည္ ရပ္တန္႔ခဲ့ရသည္။
ဤသို႔ျဖင့္ ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕ အေနာက္ဘက္ေဒသ အခြင့္အာဏာသည္ မင္းေစာမြန္ ျပန္လည္နန္းရၿပီး ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သို႔ ေရြ႕ေျပာင္းတည္ေထာင္ခ်ိန္ထိ က်ဆင္းေနခဲ့သည္။ ထိုသို႔ က်ဆင္းေနျခင္းကို ျပန္လည္ရ႐ွိေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းရာ၌ ဘေစာျဖဴမင္းသည္ ခရစ္ ႏွစ္ ၁၄၅၉ ခုႏွစ္တြင္ စစ္တေတာင္းၿမိဳ႕ကို ျပန္လည္တိုက္ခိုက္ သိမ္းယူႏိုင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ပထမေျမာက္ဦးေခတ္ တစ္ေလွ်ာက္၌ ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕ကို အာဏာစိုးမိုးျခင္းမ႐ွိဘဲ နယ္နိမိတ္အားျဖင့္ ဆံုး႐ံႈးလ်က္႐ွိေနခဲ့သည္။
ထိုေနာက္မွ မင္းဗာဘုရင္က ဒုတိယ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္ကို တည္ေထာင္၍ နန္းစံေနခ်ိန္ ခရစ္ ၁၅၃၂ ခု ႏွစ္တြင္ ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕ နယ္ေျမအားလံုးကို တိုက္ခိုက္သိမ္းယူလိုက္သည့္ အခ်ိန္မွစ၍ ရခိုင္ျပည္၏ နယ္နိမိတ္သည္ ေ႐ွးယခင္အတိုင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ ႏွစ္ေပါင္း(၁၃၄) ႏွစ္ ၾကာေညာင္း၍ တတိယေျမာက္ဦးေခတ္ (၃) ဆက္ေျမာက္ စႏၵသုဓမၼရာဇာမင္း လက္ထက္၌ မဂိုႏွင့္ ရခိုင္ စစ္ပြဲႀကီးျဖစ္ပြားခဲ့ရာ ဘဂၤါ (၁၂) ၿမိဳ႕သည္ ခရစ္ႏွစ္ (၁၆၆၆) ခုႏွစ္တြင္ နယ္နိမိတ္ ဆံုးခဲ့ရသည္မွာ ယေန႔အထိ ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ ယင္း၏ နယ္ေျမေဒသသည္ ယခုအခါ၌ ဘဂၤလားေဒ့႐ွ္ႏိုင္ငံက သိမ္းယူထားလ်က္ ႐ွိေနသည္။
တတိယေျမာက္ဦးေခတ္ ဘုရင္မ်ား ဆက္လက္နန္းစံ၍ ခရစ္ႏွစ္ (၁၇၈၄) သို႔ ေရာက္႐ွိသည့္အခါ ရခိုင္မင္း ေခါင္းေဆာင္အခ်င္းခ်င္း ေသြးကြဲအာဏာလုမႈေၾကာင့္ ေျမာက္ဦးထီးနန္းသည္ အမရပူရဘုရင္ ဗဒံုမင္း ထံ အသိမ္းခံခဲ့ရသည္။
ထိုစဥ္မွစ၍ ႏွစ္ေပါင္း (၄၀) တိုင္တိုင္ ျမန္မာမင္းက ရခိုင္ျပည္ကို သိမ္းယူအုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ရခိုင္ျပည္၌ ျမန္မာအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို မခံလိုၾကေသာ စစ္ပြဲအႀကိမ္ႀကိမ္ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။
ယင္းအေျခအေနတြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္လ်က္႐ွိေနေသာ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕တို႔က စစ္မက္ျပဳၿပီး ခရစ္ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ပြဲျဖစ္ပြားကာ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္ပြဲတြင္ အဂၤလိပ္တို႔က အႏိုင္ရ႐ွိခဲ့သည္။ စစ္ႏိုင္ေသာ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ရခိုင္ျပည္တစ္ခုလံုးကို သိမ္းယူကာ ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္အရ စစ္ေျပၿငိမ္းခဲ့ၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္မွ ရခိုင္တို႔သည္ ျမန္မာကြၽန္သေပါက္ဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္ၿပီး အဂၤလိပ္ကြၽန္သေပါက္ဘ၀သို႔ ဆင္းသက္ခဲ့ရသည္။
အဂၤလိပ္တို႔က ရခိုင္ျပည္၏ နယ္နိမိတ္ကိစၥကို စာခ်ဳပ္၌ ဤသို႔ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
“ေနာက္တစ္ဖန္ ျပည္ႀကီးႏွစ္ျပည္ အပိုင္းအျခားကို ျငင္းခုံရန္ အေၾကာင္းမ႐ွိရေအာင္ အဂၤလိပ္မင္းသည္ တိုက္၍ ေအာင္ခဲ့ေသာ ရခိုင္၊ ရမ္းၿဗဲ၊ မာန္ေအာင္၊ သံတြဲ တည္းဟူေသာ ရခိုင္ျပည္ႀကီးကို အစဥ္ယူ၍ ျမန္မာ႐ွင္ဘုရင္က အစိုးမပိုင္ရ။ ႐ိုးမဖိုးေခါင္ေတာင္တန္း၊ ေမာ္တင္စြန္းေစတီႀကီးအထိ စပ္ၾကား အပိုင္းအျခားျဖစ္ေစ၊ ေနာက္မွ အပိုင္းအျခား ျငင္းခုန္ရန္႐ွိလွ်င္ အဂၤလိပ္မင္း-ျမန္မာမင္းက ခန္႔ေပးေသာ သူတို႔ထက္ နယ္နိမိတ္အတိုင္း မွန္ကန္ေအာင္ စီရင္ခန္႔ေပးသူတို႔လည္း အရာ႐ွိ မွဴးမတ္ေကာင္းျဖစ္ေစရမည္”
ဤသို႔လွ်င္ ရခိုင္ျပည္ကို အဂၤလိပ္တို႔က သိမ္းယူခဲ့ၿပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္ကို (၁) ပလက္၀နယ္ အပါအ၀င္ စစ္ေတြခ႐ိုင္၊ (၂) ေက်ာက္ျဖဴခ႐ိုင္၊ (၃) သံတြဲခ႐ိုင္ဟူ၍ ခ႐ိုင္သံုးခု ခြဲျခားကာ ဦးစြာအုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ထိုစဥ္က သံတြဲခ႐ိုင္ထဲတြင္ ပုသိမ္ေမာ္တင္စြန္း႐ွိ မဟာေစတီႀကီးအထိ နယ္နိမိတ္ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ( ၁၈၉၃ ) ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တို႔က သံတြဲခ႐ိုင္ကို ေက်ာက္ခြၽန္မွ ပိုင္းျဖတ္ၿပီး ေက်ာက္ခြၽန္ေခ်ာင္းမွ ေမာ္တင္စြန္းအထိ႐ွိေသာ ရခိုင္ေဒသကို ပုသိမ္ခ႐ိုင္အျဖစ္သို႔ ေပါင္းထည့္ေပးလိုက္သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ရခိုင္ျပည္၏ နယ္နိမိတ္သည္ နတ္ျမစ္မ၀မွ ဂြေခ်ာင္း ျမစ္ေတာင္ဘက္ ေက်ာက္ခြၽန္ေခ်ာင္း အထိသာ ႐ိွခဲ့သည္။
ရခုိင္နယ္နိမိတ္ ဆံုး႐ံႈးလာရျခင္း ေနာက္တစ္ခုမွာ ပလက္၀ၿမိဳ႕နယ္ ကိစၥျဖစ္သည္။ ပလက္၀နယ္ေျမသည္ ရခိုင္မင္းအဆက္ဆက္ အုပ္စိုးခဲ့ရာ အရပ္ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ရခိုင္ကို သိမ္းယူၿပီးေနာက္ ပလက္၀သည္ စစ္ေတြခ႐ုိင္ထဲ၌ ႐ွိေနခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ခရစ္ (၁၆၆၅) ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တို႔က အုပ္ခ်ဳပ္ေရး လြယ္ကူေစရန္ အေၾကာင္းျပလ်က္ ရခိုင္ေတာင္ကုန္းေဒသကို စစ္ေတြခ႐ိုင္ထဲမွ သီးျခားခြဲထုတ္လိုက္ၿပီး ၀န္ေထာက္တစ္ဦးအား အုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။
ခရစ္ႏွစ္(၁၉၃၅)ခု ျမန္မာႏိုင္ငံဥပေဒအရ ပလက္၀ေဒသကို ေတာင္တန္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရး၌ ထည့္သြင္းထားသည္။ သို႔ေသာ္ တရားအမႈႀကီးမ်ား စီရင္ခြင့္ကို စစ္ေတြၿမိဳ႕စက္႐ွင္တရားသူ ႀကီးထံ၌ အပ္ႏွင္းထားသည္။
ခရစ္ (၁၉၄၈) ခု ခ်င္း၀ိေသသတိုင္း အက္ဥပေဒႏွင့္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ ရခိုင္ေတာင္တန္းေဒသမ်ားကို ခ်င္း၀ိေဒသတိုင္းအထဲ၌ ထည့္သြင္းလိုက္သည့္အတြက္ ပလက္၀နယ္လည္း ရခိုင္ျပည္ နယ္နိမိတ္ထဲမွ ေပ်ာက္ကြယ္သြားရျခင္းျဖစ္သည္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ ေ႐ွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ ကိုယ့္တိုင္းကိုယ့္ျပည္ႏွင့္ ေနလာခဲ့သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ နယ္ေျမ႐ွိသည္။ နယ္နိမိတ္႐ွိသည္။ ဘာသာစကား သီးျခား႐ွိသည္။ ယဥ္ေက်းမႈ႐ွိသည္။ စာေပ႐ွိသည္။ ပထမအႀကိမ္ ရခိုင္အေနာက္ဘက္ ဘဂၤါ (၁၂) ရပ္ ဆံုး႐ံႈးရျခင္းသည္ ရခိုင္ဘုရင္ စႏၵသုဓမၼရာဇာမင္း လက္ထက္မွ စခဲ့သည္မွာ ယေန႔အထိျဖစ္သည္။ ဒုတိယ ပုသိမ္ေမာ္တင္စြန္း ေရေျမဆံုး႐ံႈးရျခင္းသည္ အဂၤလိပ္လက္ထက္က ေဆာင္ရြက္ခ်က္ျဖစ္သည္။ တတိယ ပလက္၀နယ္ ဆံုး႐ံႈးရျခင္းသည္ (၁၉၄၈) ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ဆံုး႐ံႈးရျခင္းျဖစ္သည္။
ရခိုင္ျပည္၏ နယ္နိမိတ္သည္ ေ႐ွးယခင္ကဲ့သို႔ မဟုတ္ဘဲ တေရြ႕ေ႐ြ႕ ဆံုး႐ံႈးလ်က္ရွိေနသည္ကို သမိုင္းအျမင္တစ္ရပ္ အေနျဖင့္ တင္ျပရျခင္းျဖစ္ေပသည္။
မင္းျပား မင္းသိန္းဇံ
B.A (History)
