Skip to main content

Featured

မာဂီစံ ( ရခိုင်သက္ကရာဇ်)

မာဂီစံ ( ရခိုင်သက္ကရာဇ်) *************************** မာဂီစံ ဆိုသည်မှာ "မာဂီစံ= မာဂ်စံ= မာဂ်သံ= ရခိုင်နှစ်= ရခိုင်သက္ကရာဇ်" ကို ခေါ်ဝေါ်သော စကားရပ်ဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ပညာရှင်တစ်ချို့က “မာဂီစံ” ဝေါဟာရ ဖြစ်ပေါ်လာပုံမှာ ရခိုင်-မြန်မာများကို ဘင်္ဂလီများက “မာဂ် ၊ မောဂ် ၊ Magh, Mogh” မြန်မာဟု ခေါ်ကြောင်း၊ D.GE.Hall က ဆိုထားသည်။ “မာဂီစံ” သက္ကရာဇ်ဟူသည် ဘင်္ဂလားအရှေ့ ပိုင်း စစ်တကောင်းနယ်သုံး သက္ကရာဇ်ဖြစ်ပြီး၊ “မာဂီစံ” သက္က ရာဇ် သည် “ 638 A.D” တွင် စတင်ပါသည်။ “ စံ ” ဆိုသည်မှာ ပါဠိဘာသာ “သံ၀စ္ဆရာ= နှစ်”၊ ဟူသော အစ စာလုံး “သံ” ကို နာဂရီ အသံဖြင့် “စံ” ဟု ယူထား သောကြောင့် ဖြစ်သည်၊ ဟု ဦးမောင်မောင် ညွန့် (မန်းတက္ကသိုလ်) က သုတရိပ်မြုံ စာရဂုံ [ မြန်မာ စာပေနှင့် စာပေဝေဖ န်ရေး၊ သမိုင်းနှင့် အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာကြည့်တိုက်ပညာ ပါဠိနှင့် ပိဋကတ်စာပေ] စာအုပ်မှာ ရေးသားဖေါ် ပြထားတာကိုတွေ့ရသည်။ ပါဠိ = သံ၀စ ္ဆရာ= နှစ် သက္ကတ= သံမွတ်သရာ= နှစ် ** “မာဂီစံ”သက္ကရာဇ်ဟူသည် ဘင်္ဂလားအရှေ့ပိုင်း စစ်တကောင်းနယ်သုံး သက္ကရာဇ်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်ကို လက်ခံပါသည်။ “မာဂီစံ” သက္ကရာဇ် ဖြစ်ပေါ်သောအချိန် အေဒီ 638 သည် ရခိုင်ဝေသာလီခေတ် အာနန္ဒစန

ရခိုင္႔ ေ႐ွးေဟာင္းစာေပ စာရင္း

ရခိုင္႔ရီွးေဟာင္းစာပီစာရင္း
-----------------------------

✳ရခိုင္ရာဇဝင္မ်ား

၁.ဗ်ာသတ္ရာဇဝင္ (ပီ=အမ်ိဳးသားျပတိုက္၊လန္ဒန္)
၂.ဝိမလရာဇဝင္ (ပီ)
၃.ငမည္းရာဇဝင္ (ပီ= အမ်ိဳးသားစာၾကည္႔တိုက္၊ ရန္ကုန္)
၄.ဓညဝတီအေရးေတာ္ပံု (ပီ=အမ်ိဳးသားစာၾကည္႔တိုက္၊ရန္ကုန္)
၅.မင္းရာဇာႀကီးစာတမ္း (ပီ=အမ်ိဳးသားစာၾကည႔္တိုက္၊ရန္ကုန္)
၆.ဒိုးေဝရာဇဝင္ (ပီ)
၇.ငလက္ရံုးရာဇဝင္ (ပီ)
၈.မဟိ ံသကရာဇဝင္
၉.မဟာဝိဟိကရာဇဝင္
၁၀.က်ားစြပ္ရာဇဝင္
၁၁.ေၾကာင္သံုးဆယ္ရာဇဝင္
၁၂.ေက်ာက္ရိုးရာဇဝင္
၁၃.ရာဇဝင္ေဟာင္းရာဇဝင္ေတာ္ႀကီး
၁၄.ၾကခတ္ရာဇဝင္
၁၅.ေမာင္ပံုရာဇဝင္
၁၆.ဘိုးလူရာဇဝင္
၁၇.ရခိုင္ရာဇဝင္သစ္ (ပံုႏွိပ္=အသွ်င္စႏၵမာလာလကၤာရ)
၁၈.ရာဇကၠမသေခၤပက်မ္္း (ပံုႏွပ္=အသွ်င္စႏၵမာလာလကၤာရ)
၁၉.ဓညဝတီရာဇဝင္သစ္ (႔ပံုႏွိပ္=ဦးပ႑ိ)
၂၀.ဓညဝတီရာဇဝင္သစ္ (ပံုႏွိပ္=ဦးဉာဏ)
၂၁.ရခိုင္မဟာရာဇဝင္ေတာ္ႀကီး (ဦးသာထြန္းေအာင္)
၂၂.ရခိုင္ရာဇဝင္ (ဦးေအာင္သာဦး)
၂၃.ရခိုင္ရာဇဝင္ (ရခိုင္-ျမန္မာပ႑ိ ဦးဦးသာထြန္း)
၂၄.ရခိုင္ရာဇဝင္ႀကီးထြက္က်ဥ္း (ေမာင္သွ်င္ေက်ာ္ဇံ)
၂၅.ရခိုင္ရာဇဝင္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ (သန္းထြန္း)
၂၆.ရွီးထံုးရာဇဝင္လကၤာ
၂၇.ရခိုင္ရာဇဝင္လကၤာ
၂၈.ရခိုင္ရာဇဝင္လကၤာ (ဦးစံတင္)
(ရခိုင္ရာဇဝင္ေပါင္း (၄၈) ေစာင္ဟိသည္ဟူ၏)

✳အေရးေတာ္ပံုမ်ား

၁။ဓညဝတီအေရးေတာ္ပံု (ဒြါရာဝတီဆရာေတာ္)
၂။မင္းရာဇာႀကီးအေရးေတာ္ပံု

✳ေလွ်ာက္ထံုးမ်ား

၁။မဟာပညာေက်ာ္ေလွ်ာက္ထံုး
၂။ကဝိေက်ာ္အမတ္ေလွ်ာက္ထံုး

✳ဓမၼသတ္မ်ား

၁။ရႊီမွ်ဥ္းဓမၼတ္
၂။မနုဓမၼသတ္
၃။ဓမၼဝိလာသဓမၼသတ္
၄။နပင္လယ္ဓမၼသတ္
၅။ယုဓမၼသတ္
၆။ဓမၼသတၱသေခၤပ

✳ေမာ္ကြန္းမ်ား

၁။ေထာက္တည္ေမာ္ကြန္း
၂။နရာဓိပတိေမာ္ကြန္း
၃။ေမဓပညာေမာ္ကြန္း
၄။သွ်င္နာဂိႏၵေမာ္ကြန္း
၅။သွ်စ္ေသာင္းဘုရားတည္ေမာ္ကြန္း

✳ႀကိဳးတန္းလကၤာမ်ား

၁။ဗုဒၶဝင္ႀကိဳးတန္းလကၤာ
၂။ဝိဓူရႀကိိဳးတန္းလကၤာ

✳ပ်ိဳ႕မ်ား

၁။ေလာကသာရပ်ိဳ႕ (အသွ်င္အဂၢသာရ၊ေလးၿမိဳ႕)
၂။ရာဇသာရပ်ိဳ႕ (အသွ်င္အဂၢသာရ၊ေလးၿမိဳ႕)
၃။ဓမၼသာရပ်ိဳ႕
၄။နကၡတ္ပ်ိဳ႕
၅။သက္ေရာက္ပ်ိဳ႕

✳ဧခ်င္းမ်ား

၁။ေမွာက္ေတာ္ဧခ်င္း (အဒူမင္းညို၊ေျမာက္ဦး)
၂။စႏၵဝိဇယစစ္ေအာင္ဧခ်င္း

✳ရတုမ်ား

၁။သုဝဏၰေဒဝီလွ်ိဳးလိုက္ရတု (သုဝဏၰေဒဝ၊ေဝသာလီီ)
၂။ကဝိက႑ပါသနက်မ္းမွရတုမ်ား (သုဝဏၰေဒဝီ၊ေဝသာလီ)
၃။ေတာင္ညိုဗီြခ်ာရတု (ေစာယဥ္မိ၊ေျမာက္ဦး)
၄။ေမာင္ရို႕ဌါနီရတု (နရနု၊ေျမာက္ဦး)
၅။ကာလဝကခ်ီရတု (မဟာပညာေက်ာ၊ေျမာက္ဦး)
၆။ဥကၠာပ်ံဖြဲ႕ရတုမ်ား (ဥကၠာပ်ံ၊ေျမာက္ဦး)
၇။ေတာင္တြင္ျမင္႔မိုရ္ခ်ီရတု (နန္းတြင္းမိညို၊ေျမာင္ဦး)
၈။နဝပဘာခ်ီရတု (နရပတိ၊ေျမာက္ဦး)
၉။လြမ္းဟုန္ျခင္းေကာင္းခ်ီရတု (လက်ၤာျမန္ဂူတာ၊ေျမာက္ဦး)
၁၀။သွ်စ္ေသာင္းေလးေထာင္ခ်ီရတု (နရအဘယရာဇာ၏စာဆို၊ေျမာက္ဦး)
၁၁။ရခိုင္႔ေအာင္လံေတာ္ (သီရီမလႅာမိပန္းရံ၊ေျမာက္ဦး)
၁၂။မင္းသားအမွန္ခ်ီရတု (မင္းသားႀကီးရႊီဘန္း၊အဂၤလိပ္)
၁၃။ေတာက္သားေနာင္လာခ်ီရတု (ေဒးဝန္ေအာင္ေက်ာ္ရႊီ၊အဂၤလိပ္)
၁၄။ဥဒါန္းမေက်ခ်ီရတု (ၿမိဳ႕သူႀကီးေအာင္ေက်ာ္ဇံ၊အဂၤလိပ္)
၁၅။ေမာင္ဖြဲ႕မယ္ဖြဲ႕ရတု
၁၆။ေက်းေစရတု
၁၇။မိုးဖြဲ႕ရတု
၁၈။၁၂ လ ရာသီရတု
၁၉။ရတုအေဟာင္းအသစ္မ်ား

✳လကၤာမ်ား

၁။ဗ်ည္း (၃၃) လံုးလွီေလွာ္သံဟန္စြာ႔ေလလကၤာ
၂။ဇာတ္ႀကီးဆယ္ဘြဲ႕လကၤာ
၃။ေနမိလကၤာ
၄။မဟာပညာေက်ာ္ဆယ္႔ႏွစ္လရာသီလကၤာ
၅။ဥကၠာပ်ံဆယ္႔ႏွစ္လရာသီဖြဲ႕လကၤာ
၆။မေဟာ္သဓာလကၤာ
၇။ေဝႆႏၱရာလကၤာ
၈။ဘူရိဒတ္လကၤာ
၉။မဟာဗုဒၶဝင္လကၤာ
၁၀။ကာဠဳဒါ-မင္းနႏၵ-ဇနပဒကလ်ာနီလကၤာ
၁၁။အရိႏၵမာလကၤာ
၁၂။ဥေတနလကၤာ
၁၃။မာေတနလကၤာ
၁၄။သုဝဏၰဂုမၻာနန္႔ အရိႏၵမာလကၤာ
၁၅။ေပါရိသာဒလကၤာ
၁၆။ေကာ္ကာနုလကၤာ
၁၇။ေသနဂၤဗ်ဴဟာလကၤာ
၁၈။ရခိုင္ရာဇဝင္လကၤာ
၁၉။ရာဇပံုလကၤာ
၂၀။မဟာမုနိရာဇဝင္လကၤာ
၂၁။ၿမိဳ႕တည္လကၤာ
၂၂။ရွီးထံုးရခိုင္ရာဇဝင္လကၤာ
၂၃။ပါရာလကၤာ
၂၄။က်ီးကဏန္းဒူးကဏန္းေက်ာက္စာလကၤာ

✳ကာခ်င္းမ်ား

၁။လႈိင္းစရာကာခ်င္း

✳လြမ္းခ်င္းမ်ား

၁။ရာသီဘြဲ႕လြမ္းခ်င္း

✳လူးတားမ်ား

၁။ေမွာက္ေတာ္လူးတား
၂။ရဲေဖာ္လူးတား

✳အန္ခ်င္းမ်ား

၁။ကႀကိဳးအန္ (ေခၚ) ဗ်ည္း (၃၃)လွီေလွာ္သံအန္ခ်င္း
၂။အေလာင္းေတာ္ေတာထြက္အန္ခ်င္း
၃။ဆရာထြန္း၏ဗ်ည္း(၃၃)လံုးအန္ခ်င္း

✳သာစြေလလကၤာမ်ား

၁။ဝိသႀကံဳသိုက္ေက်ာက္ရိုးသာစြေလလကၤာ (ပီ)
၂။ရခိုင္ရာဇဝင္သာစြေလလကၤာ (ပီ)
၃။သာစြေလလကၤာသစ္မ်ား

✳ဘြဲ႕မ်ား

၁။စျႏၵားဘြဲ႕
၂။ပိုးဝါဘြဲ႕
၃။မင္းေစာမြန္ဘြဲ႕
၄။ထာမရာဘြဲ႕

✳အဲးမ်ား

၁။ဥကၠာအဲး

✳အေထာက္စာတမ္းမ်ား

၁။ကြ်ဲမင္းအေထာက္စာတမ္း
၂။မိန္းမယုတ္၊မိန္းမပုပ္အေထာက္စာတမ္း

✳သိုက္နိဒါန္းစာမ်ား

၁။ဘုရားဗ်ာဒိတ္သိုက္စာ
၂။နတ္သား(၉၉)သိုက္စာ
၃။နတ္သမီး(၉၉)သိုက္စာ
၄။ဝိသႀကံဳသိုက္ေက်ာက္ရိုး
၅။ပင္လယ္နိဒါန္းသိုက္ေက်ာက္ရိုး
၆။ဂဝံပတိသိုက္စာ
၇။ဘားဗူသိုက္စာ
၈။ဗားမဲ႔သိုက္စာ
၉။သိၾကားသိုက္စာ
၁၀။ဖားျပဳတ္သိုက္စာ

✳ငစည္ျခင္းမ်ား

၁။ငစည္ျခင္းမ်ား

✳ဇမ္းျခင္းမ်ား

၁။ေတာဓေလ႔ဇမ္းျခင္းမ်ား

✳တိုက္သာျခင္း

၁။ေယာက်ၤား၊မိန္းမတိုက္သာျခင္း (တန္းခိုးဆရာထြန္း)

✳အေရြ႕တုမ်ား

၁။သိန္ကန္မိန္တြင္ခ်ီ (သုဝဏၰေဒဝီ၊ ေဝသာလီ)
၂။ဥကၠာပ်ံ၏ဆယ္ႏွစ္လရာသီ (ဥကၠာပ်ံ၊ေျမာက္ဦး)
၃။မင္းသားႀကီး၏အေရြ႕တုမ်ား (မင္းသားႀကီးရႊီဘန္း၊အဂၤလိပ္)
၄။ေဒးဝန္ႀကီး၏အေရြ႕တုမ်ား (ေဒးဝန္ႀကီးေအာင္ေက်ာ္ရႊီ၊အဂၤလိပ္)
၅။ၿမိဳ႕သူႀကီး၏အေရြ႕တုမ်ား (ၿမိဳ႕သူႀကီးေအာင္ေက်ာ္ဇံ၊အဂၤလိပ္)
၆။ဥေတနအေရြ႕တု
၇။ကုသအေရြ႕တု
၈။အေရြ႕တုအေဟာင္းမ်ား

✳အခါစာ၊ၾသဘာစာမ်ား

၁။ေခတ္သစ္ၾသဘားစာမ်ား
၂။ေခတ္သစ္အခါစာမ်ား

✳က်မ္း ဝတၳဳမ်ား

၁။ကဝိက႑က်မ္း (ပီ၊ေစာျပည္႔ညို၊ေျမာက္ဦး)
၂။ကဝိက႑ပါသဏက်မ္း (ပီ၊သုဝဏၰေဒဝီ၊ေဝသာလီ)
၃။ကဝိဗႏၶက်မ္း (ပီ၊သွ်င္သီလဝံသ၊ေျမာက္ဦး)
၄။ၾကမၼာဒိုက္မင္းႀကီးဝတၳဳ (ပီ)
၅။ရာဇသံဓိပတိက်မ္း (ပီ)
၆။တေတာပေဒသက်မ္း (ပီ)
၇။အပါဒါန္က်မ္း (ပီ)
၈။အဓီမာသ္က်မ္း (ပီ)
၉။နကၡတ္ေဗဒင္က်မ္း (ပီ)
၁၀။သခ်ၤာက်မ္း (ပီ)
၁၁။ဆီးက်မ္း (ပီ)
၁၂။မင္းႀကီးေစာမြန္မီး၊ဟူးရားရို႕အေျဖက်မ္း (ပီ)
၁၃။ဝင္သံုးဆယ္က်မ္း (ပီ)
၁၄။ေဂါတမပုရာဏ္က်မ္း
၁၅။ကာလီဒါသ၏သုတေဗာဓဆန္းက်မ္း (ပီ)
၁၆။ကာမႏၱကီစစ္က်မ္း (ပီ)
၁၇။ဇာတာေတာ္က်မ္း
၁၈။ရာဇပံဳက်မ္း
၁၉။စစ္က်မ္းမ်ား

✳ဘိသိက္စာမ်ား

၁။ကဝိေက်ာ္အမတ္ႀကီး၏ေလ်ာက္ထံုးဘိသိက္စာ (ပီ၊ေလာင္းၾကတ္)
၂။ေျမာက္ဦးေခတ္ေႏွာင္းပိုင္းဘိသိက္စာမ်ား

✳ေမတၱာစာမ်ား

၁။ကင္းဆရာ၏ေမတၱာစာမ်ား (ပီ)
၂။အသွ်င္လကၤာရေထရ္၏ေမတၱာစာမ်ား (ပီ)
၃။ဆရာထြန္း၏ေမတၱာစာမ်ား
၄။ရွီးေဟာင္းေမတၱာစာမ်ား

✳ေဟာစာမ်ား

၁။မေဟာသဓာေဟာစာ (ပီ)
၂။ေတမိေဟာစာ (ပီ)
၃။စကားပေဒသာနန္႔ဗုဒၶဝင္ေဟာစာ (ပီ)
၄။ကထိန္နုတ္ထြက္ခန္းေဟာစာ
၅။မိေတၱယ်အနာဂတာဝင္ေဟာစာ (ပီ)
၆။ဘုန္းႀကီးငိုျခင္းရွည္ေဟာစာ
၇။ေတးထပ္ကြန္႔အမ်ိဳးမိ်ဳး
၈။အံသိုက္သံခ်ပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး
၉။ပတိဏၰစာတမ္းမ်ိဳးမ်ိဳး
ျပဇတ္မ်ား
၁။ရႊီမဥၨဴနတ္ေမ ကိႏၷရာျပဇာတ္
၂။ဘယကုမၼာပင္႔ကူျပဇာတ္

✳ဟာသျပဇာတ္မ်ား

၁။ငစည္ဟာသျပဇာတ္

✳ဒံုးခ်င္းမ်ား

၁။ဦးျမဝါဒံုးခ်င္း
၂။မာရယုဒံုးခ်င္း
၃။ကာလေပၚဒံုးခ်င္းမ်ား

✳သံေပါက္မ်ား

၁။ကဝိက႑ပါသဏက်မ္းမွသံေပါက္မ်ား
၂။ဥတုေဘာဇနသံေပါက္ (အသွ်င္စႏၵမာလာ)
၃။ဆရာထြန္း၏သံေပါက္မ်ား
၄။သိုက္နိဒါန္းလာေက်ာက္ရိုးသံေပါက္
၅။ပ်ိဳ႕ဟုေခၚေသာသံေပါက္မ်ား

✳သံဂ်ပ္မ်ား

၁။ၿပိဳင္ေလာင္းသံဂ်ပ္
၂။သႀကၤန္သံဂ်ပ္
၃။ရထားပြဲသံဂ်ပ္
၄။ဟန္သိုဏ္းသံဂ်ပ္
၅။သမက္တက္သံဂ်ပ္
၆။ဆရာထြန္း၏သံဂ်ပ္မ်ား

✳သဘာဝေတးကဗ်ာမ်ား

၁။ဆန္ဖြပ္
၂။ေမာင္းနင္း
၃။ဟင္းခူး
၄။ငါးရွာ
၅။ႏြားေက်ာင္း
၆။ကြ်ဲေက်ာင္း
၇။ေဖာင္စီး
၈။တလင္းလယ္
၉။ဘုရားလား
၁၀။ဗိုင္းငင္
၁၁။ဝါငင္
၁၂။ရက္ကန္းရက္
၁၃။သားေခ်ာ႔
၁၄။နကၡတ္တာရာ စသည္ရို႕နန္႔ပတ္သက္ေသာ သဘာဝေတးကဗ်ာမ်ား

✳သာခ်င္းမ်ား

၁။ပဒုမၼဝတီသာခ်င္း
၂။ယိုင္းသာခ်င္း
၃။တိုက္သာခ်င္း
၄။ပိုဒ္စံုသာခ်င္း
၅။ေအာင္ဗလေခၚတိုက္သာခ်င္း
၆။ေမ်ာက္နန္႔လူသားမယားလုသာခ်င္း
၇။သူရိယ ကဥၨနေဒဝီ ငွက္ခ်ီသာခ်င္း
၈။အေလာင္းေတာ္မဟာေဝႆန္ဇာတ္ေတာ္သခ်င္း
၉။မေဟာသဓာသာခ်င္း
၁၀။ရုတၱီလမုသီသာခ်င္း
၁၁။လူဝံေမာင္ႏွမသာခ်င္း
၁၂။ႀကိဳးၾကာသာခ်င္း
၁၃။အေလာင္းေတာ္ဆဒၵန္ဆင္မင္းသာခ်င္း
၁၄။စႏၵကိႏၵရီသာခ်င္း
၁၅။စႏၵကုမၼာသာခ်င္း
၁၆။အေလာင္းေတာ္နာရဒသာခ်င္း
၁၇။ပဒကုသလသာခ်င္း
၁၈။ေဒြးမယ္ေနာ္သာခ်င္း
၁၉။ဓမၼဝိဇယနန္႔သုဝဏၰသာခ်င္း
၂၀။ဗုဒၶဝင္သာခ်င္း
၂၁။ဘူရိဒတ္သာခ်င္း
၂၂။ဥဒိႏၷသာခ်င္း
၂၃။မင္းကုသသာခ်င္း
၂၄။ပဋါစာရီနန္႔ေမာင္ဒါသသာခ်င္း
၂၅။အေလာင္းေတာ္ေဖာင္ေမွ်ာနာရဒသာခ်င္း
၂၆။သွ်င္မြန္လွသာခ်င္း
၂၇။ဝံသာနုလြမ္းမေျပသာခ်င္း
၂၈။ေကာ္ကာနုသာခ်င္း
၂၉။ပန္းရႊီၿမိဳင္ နန္းေကခိုင္သာခ်င္း
၃၀။ရာမေလာင္းလွ်ာ မယ္သီတာသာခ်င္း
၃၁။မိုးပန္းေဝ သာခ်င္း
၃၂။သာခ်င္းတိုမ်ား သာခ်င္းသစ္မ်ား

Credit : # ရခိုင့္တန္ေဆာင္

Comments