ရခိုင္ ဗုဒၶဘာသာသာသနာ ႏွင့္ မဟာမုနိဆင္းတု

ရခိုင္ ဗုဒၶဘာသာသာသနာ ႏွင့္ မဟာမုနိဆင္းတု

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

ရခိုင္ရာဇဝင္အေစာင္ေစာင္တို႔က ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ တတိယဓညဝတီေခတ္ စႏၵသူရိယမင္းလက္ထက္ ဘီစီ ၅၈၈ ခု မဇၥ်ိမအိႏိၵယေဒသ၌ ဗုဒၶျမတ္စြာဘုရားပြင့္ေတာ္မႈၿပီး ဝါေတာ္ ၂၀ လြန္ၿပီးကာလ ဘီစီ ၅၆၈ ခုတြင္ ႂကြေရာက္ေတာ္မႈ၍ ဓမၼတရားေတာ္မ်ားကို ေဟာၾကားေတာ္မူၿပီးသကာလမွစ၍ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ အရိယာအႏြယ္ဝင္သူေတာ္ေကာင္းမ်ားအျဖစ္ခံယူၾကေလသည္ ဗုဒၶ႐ွင္ျမတ္ႂကြေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း ဗုဒၶ၏ရင္ေငြ႔ေတာ္ ၇ ဆုပ္ျဖင့္သြန္းေလာင္းကာ မဟာမုနိဆင္းတုေတာ္ကိုကိုးကြယ္ယံုၾကည္ၾကပါသည္၊

သို႔ေသာ္လည္း သုေတသနပညာ႐ွင္အခ်ိဳ႕က ဗုဒၶ သည္ မဇၥိဳမေဒသအျပင္ဘက္ကိုမႂကြခဲ့ ဆင္းတုထုလုပ္ကိုးကြယ္မႈသည္ ေအဒီ ၇၆ ခုႏွစ္တြင္မွ အိႏိၵယတြင္စတင္ခဲ့ေၾကာင္း မဟာမုနိဆင္းတုေတာ္သည္ အာနႏၵစျႏၵ ေက်ာက္စာပါ ဘီစီ ၆၃၈ မွ ေအဒီ ၃၇၀ ထိ ဓညဝတီေခတ္မင္းမ်ားထဲမွ ေအဒီ ၁၄၆ ခု စျႏၵာဒယမင္း (သူေတာ္စင္ဟုသမုဒ္ထိုက္ေသာ ဝိေသသနအေၾကာင္းျပဳ၍) သြန္းလုပ္ေသာဆင္းတုေတာ္ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္းသံုးသပ္ၾကပါသည္ ေဒါက္တာသန္းထြန္း အပါဝင္ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ...

အလံ ဝကၠလိ ၊ ကႎေတဣမိနာ ပုတိကာေယန ဒိေ႒န ၊ ေယာေခါ ဝကၠလိ ၊ ဓမၼံပႆတိ ၊ ေယာမံႆတိ ၊ ေသာဓမၼံပႆတိ ။

ဓမၼံဟိ ဝကၠလိပႆေႏၱာမံပႆတိ ။ မံပႆေႏၱာ ဓမံပႆတိ ။

အို ဝကၠလိ၊ဤသို႔မေအာက္ေမ့လင့္၊ဖူးျမင္အပ္ေသာ ဤအပုပ္ေကာင္ျဖစ္ေသာ ကိုယ္ျဖင့္ သင့္အား အဘယ္အက်ိဳး႐ွိအံ့နည္း။ အို ဝကၠလိ၊ အၾကင္သူသည္ တရားကိုျမင္၏။ ထိုသူသည္ ငါဘုရားကိုျမင္၏။ အၾကင္သူသည္ ငါဘုရားကိုျမင္၏။ ထိုသူသည္ တရားကိုျမင္၏။ အို ဝကၠလိ စင္စစ္ တရားကိုျမင္ေသာသူသည္ ငါဘုရားကိုျမင္၏။ ငါဘုရားကိုျမင္ေသာသူသည္ တရားကိုျမင္၏။

ဤတရားေတာ္ေၾကာင့္ ဗုဒၶ႐ွင္ျမတ္သည္ ဆင္းတု႐ုပ္ပြားေတာ္ ကိုးကြယ္မႈကိုခြင့္မျပဳခဲ့ဟုကိုးကားၾကပါသည္၊

ဗုဒၶ႐ွင္ျမတ္ႂကြေရာက္ခဲ့ေၾကာင္း ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ ေအဒီ ၁ ရာစု ခန္႔ကတည္းက ေရးသားခဲ့ၾကသည္ သီဟိုဠ္ တြင္ ေအဒီ ၆ ရာစု ခန္႔တြင္ ဗုဒၶ႐ွင္ျမတ္ႂကြေရာက္ခဲ့ေၾကာင္းေရး၏ ေအဒီ ၁၆ ရာစုေနာက္ပိုင္းတြင္ ယခု ဗုဒၶဘာသာဝင္ လူမ်ိဳး / ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕က ေရးၾကသည္၊ ရခိုင္တြင္ ဗုဒၶဘုရား႐ွင္ႂကြေရာက္၍ စႏၵသူရိယမင္း မွ ဖူးေမ်ာ္ တရားနာ၍ ဗုဒၶ႐ွင္ေတာ္ျမတ္မွ တရားေဟာေတာ္မူဟန္ ေအဒီ ၅ ရာစု ကာလမွာပင္ ဗုဒၶ႐ွင္ျမတ္ႂကြေရာက္ခဲ့ေၾကာင္းယံုၾကည္ထုလုပ္ကိုးကြယ္ေနသည္ကိုပင္ေတြ႔႐ွိရပါသည္၊

ဗုဒၶ႐ွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရားသည္ မဇၥိဳမျပင္ဘက္မႂကြခဲ့ဟူသည့္အဆိုတြက္ ရခိုင္ေဒသသည္ မိဇၥိဳမေဒသမွ တိုင္းတစ္တိုင္းျဖစ္ပါသည္ မဟႎသကမ႑လတိုင္းအမည္႐ွိပါသည္ မဟႎသကမ႑လတိုင္းသည္ မဟႎသက၊ အႏၶကဝိဒ၊ ျသဂိုယာန၊ ဘဂၤလား၊ စစ္တေကာင္း၊ ဖေလာင္းခ်ိတ္၊ ပန္းဝါ၊ ရခိုင္ျပည္အဝန္းကို မဟႎသကမ႑လတိုင္းဟုဆိုေၾကာင္းေရးသားခ်က္မ်ားအေျမာက္အမ်ားေတြ႔ရပါသည္ ျမန္မာဘုရင္ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္တြင္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနယ္ေျမဖြဲ႔စည္းရာ/မဟာမုနိဘုရားႀကီး ထီးေတာ္လွဲသည့္ေမာ္ကြန္းတြင္လည္း ဓညဝတီကို မဟႎသကတိုင္းဟုေတြ႔ရပါသည္၊

ဗုဒၶ႐ွင္ေတာ္ျမတ္သက္႐ွိထင္႐ွား႐ွိစဥ္က ဆင္းတုေတာ္ထုလုပ္ခဲ့ေၾကာင္း ပဏၰာသဇတ္ေတာ္တြင္ေတြ႔ရပါသည္ ထိုဇတ္ေတာ္သည္ သဂၤါယာနာတင္က်မ္းမ်ိဳးတြင္မပါဝင္/ သေဘာယုတိမတန္ခ်င့္မိ၍ဆိုၿပီး ပညာ႐ွင္တို႔ ဥပကၡာျပဳၾကပါသည္၊ သို႔ေသာ္ ထိုက်မ္းလာ ေကာသလာမင္းႀကီး ဘုရား႐ွင္ကို စႏၵကူးရုပ္ပြားေတာ္ထုလုပ္ကိုးကြယ္ျခင္းသည္ ေအဒီ ၅ ရာစုတြင္ တ႐ုတ္ရဟန္းေတာ္ အ႐ွင္ဖာဟီယန္ အိႏိၵယ သီဟိုဠ္ ဘုရားဖူးႂကြခဲ့ခ်ိန္က သာဝတၳိျပည္ေဇတဝန္ေက်ာင္းေတာ္သည္ မီးသင့္ေလာင္၍ ဆင္းတုေတာ္မွာ မီးထဲတြင္မပ်က္စီးခဲ့၍ ေက်ာင္းေတာ္အသစ္ျပန္လည္ေဆာက္လုပ္ၿပီး ေကာသလမင္း ထုလုပ္ကိုးကြယ္တဲ့ စႏၵကူး႐ုပ္ပြားေတာ္ကို ဖာဟီယန္ကိုယ္တိုင္ထိုေက်ာင္းသစ္သို႔ေရာက္၍ဖူးေမ်ာ္မွတ္တမ္းကို ေအဒီ ၅ ရာစုကေရးသားခဲ့ပါသည္၊ ဗုဒၶဘုရား႐ွင္ လက္ထက္ေတာ္အခ်ိန္က ဘုရား႐ွင္သည္ အမ်ိဳးသမီးေတြ သာသနာေဘာင္ဝင္ခြင့္ကိုတင္းတင္းက်ပ္က်ပ္တားျမစ္ေသာ္လည္း ႐ွင္အာနႏၵာ၏ ေလွ်ာက္ထားမႈေၾကာင့္ ဘိကၡဴနီ သာသာနာခြင့္ျပဳခဲ့ရေလသည္၊

ရခိုင္ျပည္တြင္ ေအဒီ ၅ ရာစု ေ႐ွးပိုင္းတြင္ မဟာမုနိဆင္းတုေတာ္မွအပ တျခား ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မေတြ႔႐ွိရျခင္းသည္ မဟာမုနိကိုမ႑ိဳင္ျပဳ၍ သာသနာျပန္႔ပြားေသာေၾကာင္း ဆင္းတုေတာ္ကို တုပ၍ထုလုပ္ခဲ့မႈ မ႐ွိခဲ့ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ပညာ႐ွင္မ်ားသံုးသပ္သလို အိႏိၵယတြင္လည္း ေအဒီ ၁ ရာစုေ႐ွးပိုင္းတြင္ စႏၵကူး႐ုပ္ပြားေတာ္ကို တုပ၍ထုလုပ္မႈမ႐ွိခဲ့ျခင္းျဖစ္မည္ဟုသံုးသပ္မိပါသည္ ေခတ္ဦးပိုင္း႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ားထုလုပ္ကိုးကြယ္သည့္အခ်ိန္တြင္လည္း ေထရဝါဒဘာသာဝင္မ်ားသည္ ဝါဒအတိုင္း ႐ုပ္ပြားဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ကြဲျပားမႈနည္းေအာင္ထုလုပ္ၾကသည္ကိုေတြ႔႐ွိရတယ္ ဆင္းတုေတာ္သြန္းလုပ္မႈအတတ္ပညာကို ဂရိ မွရ႐ွိသည္ဟူေသာအဆိုကို အိႏိၵယ ေ႐ွးသု ေတြက အိႏိၵယတြင္လက္မႈပညာအတတ္သည္ ေရာက္ရွိလာေသာပညာမဟုတ္ပဲ သူတို႔ထက္ပင္ေစာေသာအေထာက္ထားမ်ားေတြ႔႐ွိထားရေၾကာင္းျငင္းဆိုပါသည္ အိႏိၵယကြ်န္းဆြယ္သည္ ေခါမဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားထက္ Bronze age ကို ႏွစ္ေပါင္း တစ္ေထာင္မွ်ေစာေရာက္ပါသည္ မိုဟန္ဂ်ိဳဒါ႐ို၊ ဟရပၸေခတ္မ်ားကပင္ အိႏိၵယကြၽန္းဆြယ္တြင္ ေၾကး ကိုေကာင္းစြာသံုးစြဲေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔႐ွိရပါသည္ ဘီစီပိုင္းေခတ္မ်ားတြင္ ရခိုင္ေဒသသို႔ဝင္ေရာက္ခဲ့သူမ်ားသည္ အိႏိၵယ အေ႐ွ႕ေျမာက္ပိုင္းသားမ်ားအပါဝင္ မိုဟန္ဂ်ိဳဒါ႐ို ဟာရပၸ မွ ျဒာဗီဒီယန္မ်ားလည္းပါဝင္ပါသည္ ေၾကးေခတ္ေရာက္႐ွိမႈ ႏွစ္တစ္ေထာင္ခန္႔ေနာက္က်ေသာ ဂရိႏိုင္ငံ ေအသင္ၿမိဳ႕တြင္ ဘီစီ ၅ ရာစုအစပိုင္းတြင္း ေၾကးနတ္ဘုရား႐ုပ္တုႀကီးမ်ားသြန္းလုပ္ေနၿပီျဖစ္သလို အိႏိၵယကြၽန္းဆြယ္မွဝင္ေရာက္လာၾကေသာ ဓညဝတီသားတို႔ ဘီစီ ၆ ရာစု တြင္ မဟာမုနိေၾကးဆင္းတုေတာ္ထုလုပ္ကိုးကြယ္ျခင္းအတတ္ပညာထြန္းကားေနုၿပီဆိုတာယုတၱိတန္ေပသည္၊ ယခု မဟာမုနိဆင္းတုေတာ္သည္ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕တြင္ ေက်ာက္ညိဳျဖင့္ထုလုပ္ထားသည့္ဆင္းတုေတာ္ျဖစ္ၿပီး မႏၱေလး မဟာမုနိေၾကးဆင္းတုေတာ္မွာ မီးေဘးဒဏ္ေၾကာင့္ မင္းတုန္းမင္းလက္ရာအျဖစ္ေျပာင္းလွဲသြားၿပီး ေခတ္လက္ရာကိုပိုင္းျခားမရေတာ့ေပ၊

ဘီစီ ၃ ရာစု အေသာကမင္းသာသနာျပဳအဖြဲ႔ဟာ ၉ တိုင္း ၉ ဌာနသို႔ ႂကြေရာက္ၾကရာ အဖြဲ႔ ၂ ႐ွင္မဟာေဒဝေထရ္ဦးေဆာင္ကာ ရဟန္း ၅ ပါး မဟႎသကတိုင္း (ရခိုင္အပါဝင္)သို႔ ႂကြေရာက္ေၾကာင္းေတြ႔႐ွိရပါသည္ ရခိုင္ေဒသတြင္ ဘီစီ ၃ ရာစု တြင္ အေသာကသာသနာျပဳေရာက္႐ွိေၾကာင္း ေမာရိယလက္ရာ ေက်ာက္ခ်ပ္တခ်ပ္ကို သွ်စ္ေသာင္းပုထုိးေတာ္တြင္ေတြ႔႐ွိရပါသည္

ဤေက်ာက္ခ်ပ္႐ွိပံုေတြကို Forchammar က ျဗဟၼဏဝါဒကို ကိုယ္စားျပဳေသာ ခ႐ုသင္းမွ ဗုဒၶကိုယ္စားၾကာပန္းပံု ထြင္းထုလာၿပီး ဗုဒၶတရားေတာ္ကိုယ္စား ဓမၼစၾကၤာအဝိုင္းထြင္းထုထားသည့္ ေ႐ွးက်ေသာ ေျခေတာ္ရာျဖစ္ေၾကာင္း ေမာရိယအႏုပညာလက္ရာျဖစ္ေၾကာင္း ေမာရိယအႏုပညာေခတ္သည္ ဘီစီ ၃ ရာစုျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ရခိုင္႐ွိေျခေတာ္ရာသည္ ဘီစီ ၃ ရာစုဟုသတ္မွတ္ရမည္ျဖစ္သည္၊ Forchammar ရဲ႕အဆိုကိုယခုခ်ိန္ထိ မည္သည့္ပညာ႐ွင္မွ ေစာဒကတက္ ကန္႔ကြက္မႈမ႐ွိေသးပါ၊

ေဝသာလီေခတ္

ေဝသာလီေခတ္ ေအဒီ ၄/၅ ရာစုတြင္ ဗုဒၶသာသနာသည္ လြန္စြာထြန္းကားျပန္႔ပြားေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း ေထရဝါဒ ၏ အဆီအနစ္ျဖစ္ေသာ ေယဓမၼ ဂါထာ ေရးထိုးပါ ေက်ာက္စာမ်ားႏွင့္ ဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ရခိုင္ ေတာင္ပိုင္း/ေျမာက္ပိုင္း ေတြ႔႐ွိခ်က္တို႔က သက္ေသခိုင္မာလ်က္႐ွိသည္၊

ရခိုင္ေဒသသည္ ပင္မအိႏၵိယတိုက္ႏွင့္ ပထ၀ီအေနထားရ အနီးကပ္ဆံုးျဖစ္သည္(ထိုအခ်ိန္က ဘဂၤလားသည္ ရခိုင္ပိုင္နယ္ေျမ ကိုသိေစလိုပါသည္)

ပ်ဴ တို႔၏ သေရခတၱရာ မြန္တို႔၏ ဒြါရာဝတီသို႔ ဗုဒၶသာသနာသည္ ပင္လယ္ျဖတ္၍ သီဟိုဠ္မွဝင္ေရာက္လာစရာမလိုပဲ ကုန္းလမ္းခရီးျဖင့္ ရခိုင္ေဒသမွ မလြဲမသြယ္ ဝင္ေရာက္မည္ျဖစ္သည္၊ အိႏိၵယ၏ အေ႐ွ႕ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္နီးစပ္လ်က္႐ွိေသာေၾကာင့္ ယင္းေဒသ၏ မဟာယန အယူဝါဒသည္လည္း ရခိုင္သို႔ ကူးစက္လာျခင္းျဖစ္သည္

ျမန္မာပညာ႐ွင္မ်ား၏ မဟာယနကိုးကြယ္မႈသည္ ပ်ဴတို႔ဆီသို႔ ရခိုင္မွ ကူးစက္လာသည္ဆိုသလို ဟိနယာန ကိုးကြယ္မႈသည္လည္း ရခိုင္မွျဖတ္သန္းလာမည္မွာ ဧကန္မုတ္ခ်ေပ (ဤဂိုဏ္းႏွစ္ရပ္သည္ အေျခခံအားျဖင့္ ဗုဒၶ၏ အဆံုးမမ်ားသာျဖစ္၍ အေပၚယံကြဲျပားျခားနားမႈသည္ ထိုေခတ္က လြန္စြာကြဲျပားေသးဟန္မတူေခ်)

ရခိုင္တို႔၏ ေဝသာလီ ပ်ဴ တို႔၏ သေရခတၱရာ႐ွိ ဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားကို သမိုင္း႐ႈေဒါင့္မွ ေလ့လာၾကည့္လ်ွင္ အိႏၵိယ၏ ဂုပၱေခတ္ ပံုစံလြမ္းမိုးမႈ တူညီတာေတြ႔႐ွိရသလို ျမန္မာတို႔၏ ပုဂံေခတ္ ရခိုင္တို႔၏ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ ဆင္းတုေတာ္မ်ားအေနႏွင့္လည္း ဘဂၤလားေဒ့ခ်္ ေဒသတြင္ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ အိႏၵိယ၏ ပါလေခတ္ ပါလေသနအႏုပညာလက္ရာမ်ားမွ ကိုယ္ပိုင္ဟန္ေျပာင္းလဲဖို႔ႀကိဳးစားခဲ့ၾကတာေတြ႔႐ွိရတယ္၊

ရခိုင္ေဒသ သည္ သီဟိုဠ္(သိလာေမဃ)ႏွင့္ ေဝသာလီ ေခတ္ကတည္းက ဆက္ဆံမႈ႐ွိခဲ့သည္ သီဟိုဠ္ပံုစံ ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ေနာက္ပိုင္း ေအဒီ ၁၃ ရာစု ေလာက္တြင္မွ ေတြ႕႐ွိရသည္ ရခိုင္ေဒသမွ သီဟိုဠ္သို႔ ဗုဒၶသာသနာျပဳ ေစလြတ္ေပးခဲ့ရသည့္သမိုင္းေၾကာင္း႐ွိခဲ့သည္၊

ဓညဝတီ ေဝသာလီ ၿမိဳ႕ေဟာင္းမ်ားတူးေဖာ္မႈ မျပဳရေသးခ်ိန္က ဗုဒၶသာသနာသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ သီရိလကၤာ (သီဟိုဠ္)မွ ျပန္႔ပြားေရာက္႐ွိလာျခင္းဆိုသည္မွာ မွားယႊင္းေၾကာင္း ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဗုဒၶသာသနာသည္ ရခိုင္မွဝင္ေရာက္လာျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ျငင္းမရတာ ရခိုင္ ႏွင့္ ပ်ဴ တို႔၏ ထိုေခတ္ကဆက္သြယ္မႈမ်ားက သက္ေသခံေနပါသည္။

ဗုဒၶသာသနာသည္ ရခိုင္ေဒသ၌ ဗုဒၶ႐ွင္ျမတ္သက္ေတာ္႐ွိစဥ္ကတည္းက ယခု႐ွိထိ စဥ္ဆက္မျပတ္ထြန္းကားလွ်က္႐ွိပါသည္၊

My Opinion

သုေတသနကိုပိုမိုႏွစ္သက္ေသာ္လည္း

Mindset ကေဖ်ာက္ရခက္ပါတယ္

ျပည္ထူးစံ