အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ေရးထုိးသကၠရာဇ္ (၁၁)ခုႏွစ္ ကုိ ရွာေဖြျခင္း
°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
အာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာပါ ေအာက္ဆုံးစာေၾကာင္း
တုိ ႏွစ္ေၾကာင္းကုိ ကြန္ပ်ဴတာျဖင္႔ ပုံေဖၚ၍ ရရွိလာေသာ ယေန႔သုံးအကၡရာမ်ားကုိ ပါေမာကၡဂၽြန္စတင္ တင္ျပထားေသာ ေအာက္ဆုံးစာေၾကာင္းေရ (၇၂-၇၃) သကၠတ အသံ ထြက္၊ အဂၤလိပ္အကၡရာ ဖလွယ္ေရးသားထားသည္ႏွင္႔ ႏိႈ္င္းယွဥ္ၾကည့္လုိက္ေသာအခါ ေအာက္ပါအတုိင္း ေတြ႔ျမင္ ရသည္။( ပုံ-၇)
ပုံ-၇
ဤကဲ႔သုိ႔ စာေရးသူမွ ေက်ာက္စာပါ သကၠတဘာသာျဖင္႔ ေရးသားထားေသာ အကၡရာမ်ားကုိ ယေန႔ သုံးျမန္မာအကၡရာမ်ားျဖင္႔ ဖလွယ္ၿပီး ရလာေသာစာလုံးမ်ား၏ အဓိပၸါယ္ကုိသိရွိေစဖုိ႔အတြက္ သကၠတ အဘိဓါန္က်မ္း ပါဠိအဘိဓါန္က်မ္းမ်ားျဖင္႔ ညိွႏိႈင္းတုိက္ဆုိင္ အဓိပၸါယ္ေဖၚယူလုိက္ေသာအခါ ေအာက္ ပါအတုိင္း ရရွိလာသည္။
စာေၾကာင္း(၇၂) ပါ “သီရိကီကၱိသံပုရဏၰ၀ိဇယ” စကားလုံးမ်ား၏ အဓိပၸါယ္္
1။ သီရိ=က်က္သေရရွိစြာ၊တင္႔တယ္စြာ၊
2။ ကီရကၱိ=ေပၚလြင္ ထင္ရွား၊ေက်ာ္ေစာျခင္း၊
3။ သံပုရဏၰ=ျပည့္စုံစြာ ၊
4။ ၀ိဇယ= ျပီးေျမာက္သည္၊ ေအာင္ျမင္သည္။ တစ္ဆက္စပ္တည္းဆုိလွ်င္
(က်က္သေရရွိစြာ ေပၚလြင္၍ ျပည့္စုံစြာ ၿပီးေျမာက္ေအာင္ျမင္သတည္း) ဟု အဓိပၸါယ္ကိုရရွိေလသည္။
စာေၾကာင္းေရ(၇၃)ပါ “ဧကာဒႆမေဗၵ” = ဧက+ဒႆမ ၊ ကုိ တစ္လုံးခ်င္း အဓိပၸါယ္ ေဖၚရမည္ဆုိေသာ္
“ဧက” သည္ = တစ္(၁) ၊“ဒႆမ” = တစ္ဆယ္(၁၀) ၊ ႏွစ္ခုေပါင္းေသာ္ ( ၁၁ )ခုႏွစ္
ဟူ၍ အဓိပၸါယ္ကုိ ေဖၚယူရရွိေလသည္။ (ပုံ-၈)ရႈ
ပုံ-၈
ေဖၚထုတ္ရရွိေသာ ေက်ာက္စာေအာက္ေျခပါ (ဧကာဒသမ=၁၁) ဂဏန္းသည္ မည္သည့္ဂဏန္း ျဖစ္သ နည္း၊ ေက်ာက္စာေရးထုိးခုႏွစ္လား ၊ ေက်ာက္စာေရးထုိးခုႏွစ္ဆုိလွ်င္ ေရွးေခတ္ရခိုင္ျပည္တြင္ မည္သည့္ သကၠရာဇ္ နည္း၊ သာသနာသကၠရာဇ္လား၊ ေကာဇာသကၠရာဇ္လား ဆန္းစစ္ဖုိ႔လုိအပ္သည္။
ေရွးေခတ္ရခုိင္ေဒသတြင္ သုံးစြဲခဲ႔ေသာ သကၠရာဇ္မ်ားမွာ သာသနာသကၠရာဇ္ ႏွင္႔ ေကာဇာသကၠရာဇ္ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး သုံးစြဲခဲ႔ ၾကသည္ကုိ ရခုိင္ေဒသတြင္ ေတြ႔ရွိရေသာ ေက်ာက္စာပါသကၠရာဇ္မ်ား ဒဂၤါးပါသကၠရာဇ္မ်ားက သက္ေသ ခံေနေပသည္။ ေက်ာက္စာေအာက္ေျခပါ (ဧကာဒသမ=၁၁) ဟူေသာ ဂဏန္းကုိ သာသနာသကၠရာဇ္ျပဳလုိရာတြင္ သကၠရာဇ္ၿဖိဳခဲ႔ၾကေသာႏွစ္မ်ား ၆၂၂+၅၆၀=၁၁၈၂ ႏွင္႔ေပါင္းက သာသနာႏွစ္ ျဖစ္သည္ဟုအဆုိရွိၾကသည္။ ယင္း နည္းျဖင္႔တြက္ယူေသာ္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာေရးထုိးခဲ႔သည့္ သာသနာႏွစ္သည္ ၁၁+၁၁၈၂ = ၁၁၉၃ ခုႏွစ္ ျဖစ္ေပမည္။ သာသနာသကၠရာဇ္ကုိ ၅၄၄ ႏႈတ္လုိက္ပါက ခရစ္ႏွစ္ ျဖစ္သည္ဟု အဆုိရွိၾကသည့္နည္းအတုိင္းတြက္ ယူလွ်င္ (၁၁၉၃ - ၅၄၄ = 649 A.D) ခုႏွစ္ ျဖစ္ေပသည္။ ေနာက္တစ္ခါ ေကာဇာ သကၠရာဇ္ကုိ ပုံေသနည္း ၆၃၈ ဂဏန္း ေပါင္းပါကလည္း ခရစ္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိၾက၏။ ထုိနည္းျဖင္႔တြက္ယူမည္ဆုိေသာ္ (၁၁+၆၃၈=၆၄၉ ) ခရစ္ ႏွစ္ကုိ ရေလ သည္။
မွတ္ခ်က္ ။ ။ ( အိႏၵိယတြင္ သကၠမင္း သကၠရာဇ္ၿဖိဳသည့္ခုႏွစ္ႏွင္႔ ေခတ္ျပိဳင္ ခရစ္ႏွစ္ မွာ 78 A.D ျဖစ္ သည္ ဆုိသည္။ ထုိ 78 A.D သည္ ရခုိင္ေဒသသုံးသကၠရာဇ္ ၆၂၂ ညီမွ်သည္။ ထုိသကၠရာဇ္ တြင္္ တတိ ယဓည၀တီေခတ္ သူရိယစိၾတမင္းစုိးစံေနသည့္အခ်ိန္ႏွင္႔ ေခတ္ျပိဳင္ျဖစ္ၿပီး ထုိမင္းသည္ ယင္းသကၠ ရာဇ္ ကုိၿဖိဳခဲ႔ သည္ဟု ရခုိင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း၌ ေဖၚျပသလုိျမန္မာရာဇ၀င္အေစာင္ေစာင္ကလည္း ယင္းသကၠ ရာဇ္ကုိ သုမုႏၵရီမင္းၿဖိဳသည္ဟု ေရးသားၾက၏ ။ ယင္းမွ ေရတြက္လာေသာ သကၠရာဇ္ ၅၆၂ ကုိေရာက္ေ သာအခါ ၅၆၀ ႏွစ္ ကုိ တစ္ႀကိမ္ ရခိုင္၌ သီရိစျႏၵမင္း ထပ္မံသကၠရာဇ္ၿဖိဳသလုိ ျမန္မာရာဇ၀င္တြင္လည္း ပုပၸါးေစာ ရဟန္းမင္း ယင္းသကၠရာဇ္ ၅၆၀ ကုိ ၿဖိဳသည္ဟု ျမန္မာရာဇ၀င္ အေစာင္ေစာင္တုိ႔က ေရးသား ၾကသည္ကုိေတြ႔ရ၏ ဤကား ရာဇ၀င္အဆုိတည္း။)
(78+ 560=638) ပုံေသဂဏန္း ၆၃၈ ကုိ ရရွိေပသည္။)
အာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာေအာက္ေျခ စာေၾကာင္း ၇၃ တြင္ပါေသာ (ဧကာဒႆမ=၁၁)ဟူေသာ သကၠရာဇ္တုိ ဂဏန္းသည္ ယင္းေခတ္က ရခုိင္ေဒသတစ္ခုတည္းတြင္သာ အသုံးျပဳသလား၊ ပတ္၀န္းက်င္ တုိင္းႏိုင္ငံ ေဒသမ်ား တြင္ ထုိသကၠရာဇ္အတုိမ်ိဳး အသုံးျပဳမႈရွိသလားဟု လက္လွမ္းမီသမွ် ေခတ္ျပိဳင္ျပရန္ ရွာေဖြ ၾကည့္ ရာ ရခုိင္ေ၀သာလီျပည္ႏွင္႔ ေခတ္ျပိဳင္ အိမ္နီးခ်င္းတုိင္းျပည္တစ္ခုျဖစ္ေသာ သေရေခတၱရာျပည္ တြင္ လည္း သကၠရာဇ္အတုိ အသုံးျပဳသည္ ကုိေတြ႔ရ ၏။ ထြန္းေဖါင္ေဒးရွင္းမွ ကမကထၿပဳလုပ္ၿပီး (၃၁-၇-၂၀၁၂ / ၁-၈-၂၀၁၂)ထိ ပ်ဴလူမ်ိဳးႏွင္႔ ပ်ဴႏုိင္ငံေတာ္ စာတမ္း ဖတ္ပြဲ တစ္ခုက်င္းပခဲ႔သည္။ ထုိစာတမ္းဖတ္ပြဲမွ စာတမ္း မ်ားကုိ စုေပါင္း၍ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ပ်ဴလူမ်ိဳးႏွင္႔ ပ်ဴႏုိင္ငံ ေတာ္ စာတမ္း(၂) ဟူ၍ ထြန္းေဖါင္းေဒးရွင္းမွ စာအုပ္ အျဖစ္ စီစဥ္ထုတ္ေ၀ခဲ႔သည္။ ထုိစာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ ၃၂၀ ၌ စာတမ္းရွင္ “ငထက္ျပည့္” ေရးသားေသာ “ပ်ဴအရုိးအုိးစာ” စာတမ္းတြင္ သေရေခတၱရာျပည္၌ မင္းတုိ႔၏ စုိးစံခဲ႔ေသာ ခုႏွစ္ သကၠရာဇ္မ်ားမွာ ဂဏန္း အငယ္မ်ားသာျဖစ္ေၾကာင္း ေဖၚျပထားသည္ကုိ ေတြ႔ရသည္။ အရုိးအုိးစာ (ပုံ-၉)
ပ်ဴဖတ္စာ ပ်ဴအကၡရာသမိုင္းစာအုပ္မွ ပ်ဴအရုိးအုိးပါ စာမ်ား
ပုံ-၉
ငထက္ျပည့္ေရးေသာ “ပ်ဴအရုိးအုိးစာ”စာတမ္းမွ မင္းတုိ႔၏နတ္ရြာစံသကၠရာဇ္ႏွင္႔ သက္ေတာ္တုိ႔ကုိ ေဖၚျပထားပုံ
၁။ ဟရိ၀ိၾကမ အရုိးအုိးစာ၊
၄၂ ခု၊ ၂လ ၊၉ရက္ေန႔တြင္ ဟရိ၀ိၾကမမင္းႀကီး နတ္ရြာစံသည္။ သက္ေတာ္ ၅၂ႏွစ္ ၇လ၊ ၂၄ ရက္။
၂။ သီဟ၀ိၾကမ အရုိးအုိးစာ၊
၄၄ ခု၊ ၉လ၊ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ သီဟ၀ိၾကမမင္းႀကီး နတ္ရြာစံသည္။သက္ေတာ္ ၈၀ ႏွစ္၊ ၂လ၊ ၄ရက္။
၃။ သူရိယ၀ိၾကမ အရုိးအုိးစာ
၆၄ ခု တြင္ သူရိယ၀ိၾကမ နတ္ရြာစံသည္။ သက္ေတာ္ ၅၀နွစ္ ၊ ၅လ။
၄။ သူရိယ၀ိၾကမ ေဆြမ်ိဳးတစ္ဦး အရုိးအုိးစာ၊
သူရိယ၀ိၾကမမင္း ညီေတာ္(ေက်ာက္ေတာ္ႀကီးဘုရားမွာပါေသာ ? တတိဒၵိ) အသက္ ၃၅ ႏွစ္တြင္နတ္ရြာစံသည္။
ထုိအရုိးအုိပါ ေက်ာက္စာမ်ား၏ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္မ်ားကုိ သီရိပ်ံခ်ီ ဆရာႀကီး ဦးသာျမတ္ ေရးသားေသာ History of Pyu Alphabet . ပ်ဴဖတ္စာ ပ်ဴအကၡရာသမုိင္း စာအုပ္၊စာမ်က္ႏွာ ၅၀-၅၁ တြင္ သကၠရာဇ္အတုိ ဂဏန္း မ်ားကုိ ကမၻာ သုံးသကၠရာဇ္ ခရစ္ႏွစ္ A.D ေျပာင္း၍ ေဖၚျပရာတြင္ ေအာက္ပါအတုိင္း ပုံေသ ကိန္း (၆၃၈) ျဖင္႔ ေပါင္း၍ သည္ကုိ ေတြ႔ ရသည္။
1/ Year 57 (A.D 695) 2nd month 24th day, Harivikrama, died, aged 41 Years.7 month and 9 days.
2/ Year 80 (A.D 718), 2nd month 4th day, Sihavikrama died, aged 44 years 9 months and 20 days.
3/ Year 50 ( A.D 688), 5 months, Suriyavikrama himself died aged 64 years.
4/ Year 30 ( A.D 668) Suriyavikra’s relatives died. ဟုတုိ႔ျဖစ္၏။
( ဆရာႀကီး ဦးသာျမတ္၏ ပ်ဴဖတ္စာပ်ဴအကၡရာသမုိင္း စာအုပ္ ႏွင္႔ ပ်ဴလူမ်ိဳး ပ်ဴႏုိင္ငံေတာ္စာအုပ္ ဆရာ ငထက္ျပည့္ စာတမ္း(၂) စာအုပ္တုိ႔၌ အရုိးအုိးစာ မင္းတုိ႔၏ နန္းစံႏွစ္ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္မ်ားကုိ ေဖၚျပၾကရာတြင္ အနည္းငယ္ကြဲလြဲမႈ ရွိသည္ကုိေတြ႔ရ၏။ ဤကားစကားခ်ပ္။ )
ပ်ဴအရုိးအုိးစာဂဏန္းမ်ားကုိ သေရေခတၱရာသုံး(၀ါ) ေဒသသုံး နန္းစံခုႏွစ္သကၠရာဇ္ဟု ပညာရွင္မ်ား ကေ ဖၚျပၾကၿပီး ထုိ သကၠရာဇ္အတုိ ခုႏွစ္မ်ားကုိ ကမၻာသုံးသကၠရာဇ္ျဖင္႔ ေဖၚျပၾကရာတြင္ ပုံေသကိန္း ( ၆၃၈ ) ျဖင္႔ ေပါင္းကာ ခရစ္ A.D အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ေဖၚျပ ၾကသည္ကုိေတြ႔ရသည္။ ထုိနည္းတူ ယေန႔ ဘဂၤလားေ ဒခ်္႔ႏုိင္ငံ ဒကၠား ၿမိဳ႕ အမ်ိဳသားျပတုိက္ ၌ရွိ ေသာ ေၾကးနီးအုိးတစ္လုံး၌လည္း ေဒ၀ါတိေဒ၀မင္း၏ နန္းတက္ သကၠရာဇ္ (၇၇) ေရးထုိး ပါရွိသည္ ကုိေတြ႔ရ ၏။ ထုိေၾကးနီးအုိး၏ ရာစု သက္တမ္းကုိ ေဖၚျပရာ၌ (8 Century) ဟု ေရးသားေဖၚျပ ထားသည္ ကုိေတြ႔ရ၏။
( မွတ္ခ်က္- ၇၇ + 638=715 A.D=8 Century)
ေတာ္၀င္ဂါးဒင္းဟုိတယ္ ရန္ကုန္၌ 24 January 2018 ေန႔တြင္ ဖတ္ၾကားခဲ႔ေသာ Seminar on Sanskrit Literature of Rakhine ႏုိင္ငံတကာ စာတမ္းဖတ္ပြဲတြင္ Prof,Dr Arlo Griffiths ဖတ္ၾကားခဲ႔ေသာ New Perspectives on Arakan in the first millennium its name, Dynastic history and Buddhist culture. စာတမ္းပါ ေၾကးနီအုိး တစ္လုံးပုံ၏ ေအာက္ေျခ၌ ေဖၚျပထားေသာ မွတ္စုမွာ (copper-vase grant of Devatideva, regnal year 77 (8 century) height c 70 cm, Devatideva, Courtesy Bangladesh National Museum.ဟူ၍ ေရးထားသည္ကုိ ေတြ႔ရ၏။ “ Regnal year 77 (8 century)” ေဒသသုံး နန္းစံ သကၠရာဇ္ (၇၇) ခုႏွစ္သည္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ေအာက္ေျခပါ (ဧကာဒသမ=၁၁) သကၠ ရာဇ္ တုိ ဂဏန္းမွ ဆက္၍ေရတြက္လာေသာ သကၠရာဇ္ေလာ ဆုိသည္ကုိ ေၾကးနီးအုိးပါ ေဒ၀နာဂရီ အကၡ ရာျဖင္႔ ေရးသားထားေသာ စာမ်ားကုိ အဓိပၸါယ္ေဖၚႏုိင္ရန္အတြက္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဆက္လက္ သုေတသနျပဳရန္ လုိအပ္ေနေပသည္။ (ပုံ-၁၀)
ပုံ-၁၀
ေနာက္တစ္ခါ အနီးစပ္ဆုံးအေျဖမွန္ တစ္ခုရရွိဖုိ႔ အတြက္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာမွ ဂါထာမဟုတ္ဘဲ စကားေျပတစ္ပုဒ္ကုိ စတင္ ေျခရာခံမိပါသည္။ ထုိဂါထာပုိဒ္တြင္ ေရးထားသည့္ စာသားတစ္ခု၏ အဓိပၸါယ္ ကား( အာနႏၵစျႏၵမင္းသည္ မိမိ၏ ကုိယ္ပုိင္ဥစၥာျဖင္႔ မင္းျဖစ္သည့္ ပထမႏွစ္မွစ၍ န၀မ ႏွစ္ေျမာက္ သည္ အထိ ပရဟိတ အမ်ားအက်ုိဳးအတြက္ ေဆာင္ရြက္သည္) ဟု စာတစ္ေၾကာင္း ပါရွိေပ သည္။ (ပုံ-၁၁ ရႈပါ)

ပုံ-၁၁
အထက္ေက်ာက္စာပါ စကားရပ္အတုိင္းဆုိလွ်င္ အာနႏၵစျႏၵမင္းႀကီးသည္ ေက်ာက္စာ ေရးထုိးသည့္ အခ်ိန္ တြင္ နန္းသက္(၉)ႏွစ္ ရွိေနၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ေပၚလြင္ထင္ရွားေနပါသည္။ သူသာ ေက်ာက္စာ ေရးထုိး ခ်ိန္၌ နန္းသက္ (၂၀) ရွိေနမည္ဆုိပါက (မင္းျဖစ္သည့္ပထမႏွစ္မွ ႏွစ္ဆယ္ႏွစ္ေျမာက္သည္ အထိ) ဟု မလြဲမေသြ သူ၏ဂုဏ္ပုဒ္ကုိ ပုိ၍ ေပၚလြင္ေအာင္ ေရးထုိးခဲ႔မည္ျဖစ္သည္။ အဘယ္ေၾကာင္႔ဆုိေသာ္ ထုိအာနႏၵစျႏၵမင္း သည္ သူ၏ ကု သိုလ္ေကာင္းမႈျပဳလုပ္ျခင္းမ်ား၊ အမ်ားအက်ိဳးကုိေဆာင္ရြက္ျခင္း အေၾကာင္းအရာမ်ားကုိ ဤေက်ာက္စာတြင္ တစ္ခု မက်န္ အျပည့္အစုံ မွတ္တမ္းတင္ထားေသာေၾကာင္႔ ျဖစ္ပါသည္။ ယခုေသာ္ကား(မင္းျဖစ္သည့္ပထမ ႏွစ္မွ န၀မႏွစ္ ေျမာက္သည္ အထိ)ဟု ေရးထုိးပါရွိေသာေၾကာင္႔ ေက်ာက္စာေရးထုိးခ်ိန္တြင္ အာနႏၵစျႏၵမင္းႀကီးသည္ ဧကန္အမွန္ နန္းသက္ (၉)ႏွစ္ ျဖစ္ေနေသာေၾကာင္႔သာ ဤသုိ႔ ေရးထုိးခဲ႔ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
စာေရးသူ၏အျမင္ကုိေျပာရလွ်င္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ေအာက္ေျခ စာေၾကာင္းေရ (၇၃) ပါ (ဧကာဒသမ=၁၁) ဂဏန္းသည္ ရခုိင္ေဒသသုံး ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၁၁) ခုႏွစ္မွ အပ အျခားမျဖစ္ႏုိင္ေပ။ ၿခဳံငုံ၍ သုံးသပ္ရလွ်င္ အထက္တြင္ေဖၚျပခဲ႔ေသာ ပ်ဴအရုိးအုိးစာပါ သကၠရာဇ္တုိဂဏန္းမ်ား၊ဘဂၤလားေဒခ်္႔ႏုိင္ငံ အမ်ိဳးသား ျပတုိက္မွ ေၾကးနီးအုိးစာပါ ေဒ၀ါတိေဒ၀မင္း နန္းတက္သကၠရာဇ္အတုိ (၇၇) ဂဏန္မ်ားကုိ ႏိႈင္း ယွဥ္ေထာက္ဆ၍ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ေရးထုိးခုႏွစ္သည္ ရခုိင္ေဒသသုံး ေကာဇာသကၠရာဇ္ (၁၁) ခုႏွစ္၊သာသနာႏွစ္ (၁၁၉၃) ခုႏွစ္၊ ခရစ္ႏွစ္ (649 A.D)ခုႏွစ္ဟု ေကာက္ ခ်က္ဆြဲရျခင္းျဖစ္ပါသည္။
နိဂုံးခ်ဳပ္အေနျဖင္႔ ရခုိင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားရွိ ဤအာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာတုိင္သည္ ျမန္မာ႔သမုိင္းအတြက္သာမက ရခုိင္ေဒသအတြက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ရခုိင္သမုိင္းအတြက္ ေသာ္လည္းေ ကာင္း အဖုိးအနဂၣထုိက္တန္ေသာ ၊ သမုိင္းတန္ဖုိးၾကီးမားေသာ ေက်ာက္တုိင္ႀကီး တစ္တုိင္ျဖစ္ပါ ေၾကာင္း ၊ ဤအာနႏၵစျႏၵ ေက်ာက္စာတုိင္ႀကီး ေရရွည္တည္တံ႔ခိုင္ၿမဲေစရန္အတြက္ အားလုံး၀ုိင္း၀န္းထိမ္းသိမ္းၾကရန္ လုိအပ္ပါေၾကာင္း ေရး သားလုိက္ရပါသည္။
ကုိးကား-
ကုန္သာဆရာေတာ္-ရာဇမတန္က်မ္း၊ငါးက်မ္းတြဲ ၈ေၾကာင္းေပမူ ၁၂၀၈၊တံေဆာင္မုံးလၦန္ဆယ္ရက္ ၄ဟူးေန႔။
ျမန္မာတုိင္းရင္းေက်ာက္စာမ်ား-စတုတၳတြဲ။ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္-1956။
ဦးေအာင္သာဦး-ရခုိင္႔ယဥ္ေက်းမႈ ေ၀သာလီေခတ္ အတြဲ၁- အမွတ္ ၁-1966 စက္တဘၤာ။
ဦးျမင္႔ေဆြ-အာနႏၵစျႏၵသကၠတေက်ာက္စာ၊ စာေပနွင္႔လူမႈေရးသိပၸံဂ်ာနယ္၊အတြဲ၂၊အမွတ္၃၊1969။
သန္းထြန္း-M.A,. B.L., Ph.D(လန္ဒန္) ေခတ္ေဟာင္းျမန္မာရာဇ၀င္-၁၉၆၉။
ဦးစံသာေအာင္-ဘီအက္စီ(ဂုဏ္ထူး) မဟာ၀ိဇၨာ(ဟားဗက္တကၠသိုလ္)အာနႏၵစျႏၵရွစ္ရာစုရခုိင္ေ၀သာလီမင္း၊1974။
ဦးျမင္႔ေဆြ-ဓမၼာစရိယ၊၀ိဇၨာ(ဂုဏ္ထူး) မဟာ၀ိဇၨာ(လန္ဒန္) သကၠတသဒၵါက်မ္း။ 1983။
ဦးသာျမတ္-သီရီပ်ံခ်ီ ၊ ပ်ဴဖတ္စာ၊ပ်ဴအကၡရာသမုိင္း၊ဒု-ၾကိမ္၊၂၀၁၁။
ငထက္ျပည့္-ပ်ဴအရုိးစာ စာတမ္း၊ ပ်ဴလူမ်ိဳးႏွင္႔ပ်ဴႏိုင္ငံေတာ္ စာတမ္း(၂) ၂၀၁၆။
ဦးဟုတ္စိန္ ဘီေအ(ဂုဏ္ထူး) ဘီအယ္လ္၊ ပါဠိျမန္မာအဘိဓါန္
E.H Johnston-Some Sanskrit Inscriptions of Arakan.
Prof,Dr.Arlo Griffiths- New Perspectives on Arakan in the first millennium its name, Dynastic history and Buddhist culture.။24 January 2018
Credit -FB -Razar min
