Skip to main content

Featured

မာဂီစံ ( ရခိုင်သက္ကရာဇ်)

မာဂီစံ ( ရခိုင်သက္ကရာဇ်) *************************** မာဂီစံ ဆိုသည်မှာ "မာဂီစံ= မာဂ်စံ= မာဂ်သံ= ရခိုင်နှစ်= ရခိုင်သက္ကရာဇ်" ကို ခေါ်ဝေါ်သော စကားရပ်ဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ပညာရှင်တစ်ချို့က “မာဂီစံ” ဝေါဟာရ ဖြစ်ပေါ်လာပုံမှာ ရခိုင်-မြန်မာများကို ဘင်္ဂလီများက “မာဂ် ၊ မောဂ် ၊ Magh, Mogh” မြန်မာဟု ခေါ်ကြောင်း၊ D.GE.Hall က ဆိုထားသည်။ “မာဂီစံ” သက္ကရာဇ်ဟူသည် ဘင်္ဂလားအရှေ့ ပိုင်း စစ်တကောင်းနယ်သုံး သက္ကရာဇ်ဖြစ်ပြီး၊ “မာဂီစံ” သက္က ရာဇ် သည် “ 638 A.D” တွင် စတင်ပါသည်။ “ စံ ” ဆိုသည်မှာ ပါဠိဘာသာ “သံ၀စ္ဆရာ= နှစ်”၊ ဟူသော အစ စာလုံး “သံ” ကို နာဂရီ အသံဖြင့် “စံ” ဟု ယူထား သောကြောင့် ဖြစ်သည်၊ ဟု ဦးမောင်မောင် ညွန့် (မန်းတက္ကသိုလ်) က သုတရိပ်မြုံ စာရဂုံ [ မြန်မာ စာပေနှင့် စာပေဝေဖ န်ရေး၊ သမိုင်းနှင့် အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာကြည့်တိုက်ပညာ ပါဠိနှင့် ပိဋကတ်စာပေ] စာအုပ်မှာ ရေးသားဖေါ် ပြထားတာကိုတွေ့ရသည်။ ပါဠိ = သံ၀စ ္ဆရာ= နှစ် သက္ကတ= သံမွတ်သရာ= နှစ် ** “မာဂီစံ”သက္ကရာဇ်ဟူသည် ဘင်္ဂလားအရှေ့ပိုင်း စစ်တကောင်းနယ်သုံး သက္ကရာဇ်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်ကို လက်ခံပါသည်။ “မာဂီစံ” သက္ကရာဇ် ဖြစ်ပေါ်သောအချိန် အေဒီ 638 သည် ရခိုင်ဝေသာလီခေတ် အာနန္ဒစန

ရခုိင္ေ၀သာလီတုိင္းျပည္မွ အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ ေျခေတာ္စုံကုိ ဦးတုိက္ခစားကာ သမီးကညာ ဆက္သေပးအပ္ၾကျခင္း။

ရခုိင္ေ၀သာလီတုိင္းျပည္မွ အာနႏၵစျႏၵမင္း၏  ေျခေတာ္စုံကုိ ဦးတုိက္ခစားကာ သမီးကညာ ဆက္သေပးအပ္ၾကျခင္း။
============================
*******************************

ရခုိင္ျပည္နယ္ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားတြင္ ရခုိင္ေ၀သာလီေခတ္မွ သကၠတဘာသာျဖင္႔ မွတ္တမ္း တင္ ေရးထုိးထားသည့္ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာတုိင္ႀကီးတစ္တုိင္ ရွိပါသည္။ ထုိေက်ာက္စာ၏အေရွ႕ဖက္၊ အေနာက္ဖက္၊ ေျမာက္ဖက္တုိ႔တြင္ ေက်ာက္စာမ်ားေရးထုိးပါရွိသည္။ ထုိေက်ာက္စာ၏ အေနာက္ဖက္ မ်က္ႏွာစာတြင္ ရခုိင္ေ၀သာလီျပည္၌ စုိးစံခဲ႔ေသာ မင္းဆက္(၃)ကုိ မွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကုိေတြ႔ရေပသည္။ ပထမမင္းဆက္တြင္(၁၅)ပါး၊ ဒုတိယမင္းဆက္တြင္(၁၃)ပါး၊ တတိယမင္းဆက္တြင္(၉)ပါး စုစုေပါင္းမင္း(၃၇) ပါး၊ နန္းစံႏွစ္ေပါင္း (ေက်ာက္စာပါ နန္းစံႏွစ္အရ ၁၄၁၉) ႏွစ္ ျဖစ္ေပသည္။ ထုိေက်ာက္စာ၏ ဖတ္ရႈ၍ရေသာ အေနာက္ဖက္မ်က္ႏွာစာကုိ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေရးထုိးခဲ႔ေသာေၾကာင္႔ အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာဟု ေခၚဆုိၾက သည္။ ယင္းေက်ာက္စာပါ ေ၀သာလီျပည္သည္ နတ္ျပည္၏လွပျခင္းကုိ ပ်က္ရယ္ျပဳႏုိင္ေလာက္ ေအာင္ လွပေသာ ၿမိဳ႕ေတာ္ၿဖစ္ေၾကာင္း စာေၾကာင္းေရ (၁၈-၁၉-၂၀) ဂါထာအမွတ္ (၂၀-၂၁)တြင္ ေရးထုိးထား ေပသည္။

                     ထုိအျပင္ ေက်ာက္စာ၏ စာေၾကာင္းေရ ( ၄၁-၄၁-၄၃) တုိ႔တြင္ လက္ေအာက္ခံ တုိင္းျပည္မ်ား မွ မင္းအေပါင္းတုိ႔က အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ ေျခေတာ္အစုံကုိ ဦးညြတ္ခစား လာၾက ရသည္။ ထုိသုိ႔ ဦးညြတ္ခစား လာ ၾကေသာ လက္ေအာက္ခံ တိုင္းျပည္မ်ားမွ မင္းအေပါင္းတုိ႔ သည္ အလြန္တန္ဖုိး ရွိေသာ ရတနာစိန္ေက်ာက္ ပတၱျမားတုိ႔ စီခ်ယ္ထားသည့္ မကုိဋ္ေတာ္ တုိ႔ကုိ ေဆာင္းထားၾကေပသည္။ ထုိသုိ႔ ရတနာ စိန္ေက်ာက္ ပတၱျမား တုိ႔ စီခ်ယ္ထားေသာ မကုိဋ္ေတာ္တုိ႔ကုိ ေဆာင္းကာ အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ ေျခေတာ္အစုံကုိ  ဦးညြတ္ခစားၾက ေသာ ေၾကာင္႔ ထုိရတနာတုိ႔မွ ထြက္ေပၚလာေသာ ေတာက္ေျပာင္သည့္ အေရာင္တုိ႔သည္  ရခုိင္ေ ၀သာလီျပည့္ရွင္ အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ ေျခေတာ္အစုံ ၾကာပဒုံမာအား နီျမန္ေသာ အေရာင္သုိ႔ ေျပာင္းလဲသြားသည္အထိ ျဖစ္ေပၚ ေနသည္ကုိ လြန္ခဲ႔ေသာ ႏွစ္ေပါင္း 1369 နွစ္  တိတိက်က် ဆုိရလွ်င္ ခရစ္ႏွစ္ 640- 649 ေအဒီအတြင္းက ေက်ာက္စာျဖင္႔ မွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကုိ ေတြ႔ရေပသည္။ (ပုံ-၁) ရႈ
..

အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ဂါထာ(၄၄) ၏အနက္ အဓိပၸါယ္ ဖြင္႔ဆုိခ်က္
*********************************************************************
တတ ထုိၿပီးေနာက္ ၊ ယသ္ အၾကင္ (သီရိဓမၼစျႏၵ)မင္း၏ ၊ သုတံ သားေတာ္ျဖစ္ေသာ၊ အာနႏၵစျႏၵ- အာနႏၵစျႏၵ မင္းသည္၊ ၀ဲရိတေမာ- တုိင္းျပည္၏ ရန္သူအမုိက္ေမွာင္တုိ႔ကုိလည္း ၊ဇယတိ-ေအာင္ျမင္ေလ၏၊ ယေဂါအတိ တုဂၤ- အလြန္ႀကီးက်ယ္ျမင္႔ျမတ္ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားေ   သာ မင္းလည္းျဖစ္၏၊  (ဘု၀နဲက=ဘု၀န+ဧက)- ေလာက တစ္ခုလုံးကုိ ၊ ၀ိဘူမ - အစုိးရေ သာမင္းလည္းျဖစ္၏ ။ အာနႏၵယံ (ျပည္သူ အေပါင္း တုိ႔၏) ခ်စ္ခင္ႏွစ္သက္ျခင္း ကိုလည္း ခံရေသာမင္းလည္းျဖစ္၏။ ျပဏတ- ဦးညြတ္ခစားေသာ၊ ဘူပတိ -လက္ေအာက္ခံ မင္းအေပါင္း တုိ႔၏ ၊ ေမာ္လိ - မကုိဋ္သရဖူရွိတုိ႔မွ ၊ မာလာ- ပန္းကုံးသဖြယ္ စီခ်ယ္ထား ေသာ၊ ရတၷ - ေက်ာက္ မ်က္ ရတနာတုိ႔မွ ၊ ျပသရ- ထြက္ေပၚလာေသာ ၊ ဒ်ဴတိ-ေတာက္ေျပာင္လင္း လက္ သည့္ အေရာင္တုိ႔ေၾကာင္႔၊ အာနႏၵစျႏၵ -အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ ၊ ပါဒ ပဒၼး-ေျခေတာ္အစုံ ၾကာပဒုံမာ သည္၊ ရံဇိတ- နီျမန္းေနေလသည္။
..

ထုိၿပီးေနာက္ အၾကင္ (သီရိဓမၼစျႏၵ)မင္း၏  သားေတာ္ျဖစ္ေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္းသည္  တုိင္းျပည္၏ ရန္သူအမုိက္ ေမွာင္ တုိ႔ကုိလည္း ေအာင္ျမင္ေလ၏၊ အလြန္ႀကီးက်ယ္ျမင္႔ျမတ္ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားေသာ မင္းလည္းျဖစ္၏၊  ေလာကတစ္ခုလုံးကုိ အစုိးရေသာမင္းလည္းျဖစ္၏ ။ ျပည္သူအေပါင္းတုိ႔၏ ခ်စ္ခင္ႏွစ္သက္ျခင္းကို ခံရ ေသာ မင္းလည္းျဖစ္၏။ ဦးညြတ္ခစားေသာ လက္ေအာက္ခံ မင္းအေပါင္းတုိ႔၏ မကုိဋ္သရဖူရွိတုိ႔တြင္ ပန္းကုံး သဖြယ္ စီခ်ယ္ထားေသာ ေက်ာက္မ်က္ရတနာတုိ႔မွ ထြက္ေပၚလာေသာ ေတာက္ေျပာင္လင္းလက္ သည့္ အေရာင္တုိ႔ ေၾကာင္႔ အာနႏၵစျႏၵမင္း၏ ေျခေတာ္အစုံ ၾကာပဒုံမာသည္၊ နီျမန္းေသာ အေရာင္ျဖစ္ေနေ လသည္။
..

ထုိေနာက္တဖန္  အာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာ ေၾကာင္းေရ (64-65-66) ဂါထာအမွတ္ (၆၃)တြင္
ဘုန္းက်က္သေရရွိေသာ “တာျမပတၱန”တုိင္းျပည္မွ  ျပည္ရွင္ဘုရင္မင္းသည္ မိမိရင္၌္ျဖစ္ေသာ အလြန္လိမၼာကာ ဘာသာတရားကုိ ကုိင္းရႈိင္းသည့္ သမီးေတာ္ “ေဓႏၵာ” ကုိ “မဟာရာ ဇာဓိ ရာဇာ သီရိဓမၼရာဇ႑ဇ၀ံသဇသ်”  ဘြဲခံ အာနႏၵစျႏၵမင္းထံသုိ႔ ဆက္သေပးအပ္လာသည္ကုိ လြန္ခဲ႔ေသာ ႏွစ္ေပါင္း တစ္ေထာင္ေက်ာ္က ေက်ာက္ စာ ၌ ေရးထုိးမွတ္တမ္းတင္ခံရသည္ကုိ ေတြ႔ရေလသည္။ (ပုံ-၂)

.
အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ဂါထာ(၆၃) အနက္အဓိပၸါယ္
****************************************************
ေဒ၀ါ႑ဇာႏြယသမုဒ ၻ၀-သမုဒ္တိနတ္မင္းမ်ိဳးႏြယ္မွ ဆင္းသက္လာေသာမင္းသည္ ၊ဂုဏဓမၼ ယေဂါ မင္းက်င္႔တရားဂုဏ္ႏွင္႔ျပည့္စုံေသာေၾကာင္႔ ေက်ာ္ေစာ၏ ၊ ၀ိခ်ာတေဂၚယ- ရဲစြမ္း သတၱိရိိွေသာေၾကာင္႔ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကား၏ ။ ၿဂီ - ဘုန္းက်က္သေရရွိေသာ ၊တာျမပတၱန နရာဓိပ -တာျမပတၱနျပည္ရွင္မင္းသည္ ၊ ဘကၱိနေျမာ-ဘာသာတရားကုိ ယုံၾကည္ကုိင္းရိႈင္းေ သာ ၊ သြ- မိမိရင္၌ျဖစ္သည့္ ၊ ေဓႏၵာ-ေဓႏၵာအမည္ရွိေသာ ၊ တနယာမ္-သမီးေတာ္အား ၊ ပရမာဒေရဏ- အလြန္ရုိေသေလးျမတ္စြာျဖင္႔ ၊ ပါထိ၀သ်- (အာနႏၵစျႏၵ) မင္းထံသုိ႔ ၊ဒေဒၚ- ဆက္သေပးအပ္ေလသည္ ။
*
သမုဒ္တိနတ္ မင္းမ်ိဳးမင္းႏြယ္မွ ဆင္းသက္လာေသာမင္းသည္  မင္းက်င္႔တရား ဂုဏ္တုိ႔ႏွ င္႔ျပည့္စုံေသာေၾကာင္႔ ေက်ာ္ေစာ၏ ၊ ရဲစြမ္းသတၱိရိိွေသာေၾကာင္႔ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကား၏ ။ ဘုန္းက်က္သေရရွိေသာ ပတၱနျပည္ရွင္မင္း သည္ ၊ ဘာသာတရားကုိ ယုံၾကည္ကုိင္းရိႈင္းေသာ ၊ မိမိရင္၌ျဖစ္သည့္ ၊ ေဓႏၵာ အမည္ရွိေသာ ၊ သမီးေတာ္အား ၊ အလြန္ရုိေသေလးျမတ္စြာျဖင္႔ ၊ အာနႏၵစျႏၵ မင္းထံသုိ႔ ဆက္သေပးအပ္ေလသည္ ။
.
ရခုိင္ေ၀သာလီတုိင္းျပည္သည္ ထုိေခတ္ထုိအခ်ိန္က ပတ္၀န္းက်င္ တုိ္င္းျပည္မ်ားက ဦးညြတ္ေလးစားရေသာ တုိင္းျပည္ တစ္ျပည္ျဖစ္သည့္အျပင္ ႏုိင္ငံတကာ ကုန္စည္ကူး သန္းေရာင္း၀င္ရာတြင္လည္း အခ်က္အခ်ာက် ေသာ ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ တစ္ျမိဳ႕ ျဖစ္ေၾကာင္း ေ၀သာလီေက်ာက္ေလွကား ဆိပ္ကမ္းက ယေန႔တုိင္ ခုိင္လုံစြာ သက္ ေသခံေနေပသည္။ ထုိအျပင္ ယင္းေခတ္ယင္းအခ်ိန္ ရခုိင္ေ၀သာလီျပည္တြင္ ကုန္စည္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ရာ တြင္ အဓိက လုိအပ္ ေသာ ေငြေၾကးယူနစ္ စနစ္ကုိ ေရႊဒဂၤါး ေငြဒဂၤါးမ်ားျဖင္႔ တစ္ခ်ပ္၊ ငါးမူး၊တမတ္၊ ပဲေစ႔ မူးေစ႔ မ်ားကုိ ကုိယ္တုိင္ ထုတ္လုပ္ သုံးစြဲေနၾကသည္ကုိ ရခုိင္ေ၀သာလီ ေျမႀကီးေအာက္ ရရွိၾကေသာ ေရႊဒဂၤါး ေငြဒဂၤါးမ်ားက သက္ေသ ခံေနသည္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပလုိက္ရပါသည္။

ရခုိင္ေ၀သာလီျပည္တြင္ ခပ္ႏွိပ္ခဲ႔ေသာ ဒဂၤါးအမ်ိဳးအစားမ်ား
-----------------------------------------------------------------------------

တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ သကၠတအကၡရာစာလုံးမ်ားကုိ ေရးရန္ ေဖါင္႔ မရွိေသာေၾကာင္႔ ပုံမ်ားတြင္ပါေသာ စာလုံးအကၡရာမ်ားႏွင္႔ တုိက္ဆုိင္၍ ျဖည့္စြက္ ဖတ္ရႈၾကပါရန္ ေလးစားစြာ တုိက္တြန္းအပ္ပါသည္။

ေမာင္ျဖဴ(ႀကီြတဲကၽြန္း)
အယနာစာပီအဖြဲ႔
24.5.2018

Comments